ціп-ці́п, выкл.
Вокліч, якім падзываюць курэй. Прытоіцца [хітрун] за плотам, нібы цень, І ціхенька курэй прыманьвае з гарода: «Ціп-ціп! Ціп-ціп!» Корбан.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пацёмак у выразе ў пацёмку ’цемра, цемната’ (бялын., Янк. Мат.), пацёмкі ’тс’ (Грыг.), пацёмку ’на змярканні, цёмнай (шчуч., Сцяшк. Сл.). Укр. по́темки ’у цемнаце’, рус. потёмок, потёмки, потёменки, потемёнки ’тс’, ’ноч’, польск. pociemek ’цемра, змрок, цень’ (прыклады з «Бібліі Брэсцкай» і «Статута Літоўскага» (1698 г.), pociem ’цемра, змрок, цень’ паўн.-слав. po‑tьm‑ъkъ, po‑tьm‑ъ. Да па‑ (< прасл. po‑) і цьм‑: цьмяны, цёмны (гл.). Можна дапусціць, што з польск. pociem мог утварыцца прыметнік ⁺pociemny, ад якога ваўк. пацёмнік (Сл. ПЗБ). А іўеў. пацёмкаваты ’маўклівы, пануры’ (Сцяшк. Сл.) — да пацёмак.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ценявы́, -а́я, -о́е.
1. гл. цень.
2. Які знаходзіцца ў цяні, слаба асветлены.
Ц. бок вуліцы.
3. перан. Адмоўны, непажаданы.
Ц. бок справы.
○ Ценявая эканоміка — эканамічная нелегальная дзейнасць, якая скрываецца ад грамадства і дзяржавы, не падпарадкоўваецца дзяржаўнаму кантролю і ўліку.
Ценявы кабінет — група ўплывовых палітыкаў, якія маюць сваю праграму дзейнасці і прэтэндуюць у выпадку перамогі на стварэнне новага ўрада.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
замарко́чаны, ‑ая, ‑ае.
1. Дзеепрым. зал. пр. ад замаркоціць.
2. у знач. прым. Сумны, маркотны. Жонка кладзе кампрэсы, ходзіць замаркочаная, сумная, як цень. Навуменка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
падо́ўжыцца, ‑жыцца; зак.
1. Стаць, зрабіцца больш доўгім, даўжэйшым. Цень падоўжыўся. Хвост дыму падоўжыўся.
2. Стаць, зрабіцца больш працяглым, доўгім. Дзень падоўжыўся. Ночы падоўжыліся.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прыцяні́ць, ‑цяню, ‑ценіш, ‑цаніць; зак., што.
Прысланіць, прыкрыць чым‑н. ад святла; паставіць, змясціць дзе‑н. у цень. Прыцяніць вазон. Прыцяніць расаду ад сонца.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Schátten
m -s, -
1) цень
im ~ — у цяні́
~ spénden — дава́ць цень
er ist nur noch ein ~ — ад яго́ заста́ўся адзі́н то́лькі цень
j-n in den ~ stéllen — заслані́ць каго́-н.
man kann nicht über séinen (éigenen) ~ spríngen* — вышэ́й ад сваі́х пят не падско́чыш
2) здань, пры́від
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
shade
[ʃeɪd]
1.
n.
1) за́сень f., цень -ю m.
in the shade of a tree — у за́сені дрэ́ва
light and shade — сьвятло́ й це́нь (і ў перано́сным значэ́ньні)
2) засло́на ад сьвятла́, жалю́зі, indecl.
3) адце́ньне (ко́леру)
4) цень f., пры́від -у m.
2.
v.t.
заве́шваць, засланя́ць, за́сьціць ад сьвятла́; зацямня́ць
•
- the shades
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
кампрамета́цыя
(ад фр. compromettre = падрываць рэпутацыю)
распаўсюджванне звестак, якія знеслаўляюць каго-н., наводзяць цень на яго рэпутацыю.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
гарбаце́ць, ‑ею, ‑ееш, ‑ее; незак.
Станавіцца гарбатым. Цень то выпростваўся, большаў, то смешна гарбацеў, перарываўся, калі я ступаў у якую-небудзь калдобіну ці разору. Сачанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)