Verbum

анлайнавы слоўнік

chap

[tʃæp]

трэ́скацца, сівярэ́ць (пра ру́кі на ве́тры)

трэ́шчына f. (у ску́ры); расшчэ́піна f.

[tʃæp]

n., informal

чалаве́к -а m.; хлапе́ц -ца́ m., хлапчы́на -ы m.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

crack³ [kræk] v.

1. раско́лваць, разбіва́ць; раско́лвацца, трэ́скацца, ло́пацца;

crack nuts кало́ць арэ́хі

2. шчо́ўкаць (хлыстом)

3. infml ашале́ць, звар’яце́ць

4. разгада́ць (код), вы́рашыць (праблему)

♦

crack a bottle infml вы́піць што-н. спіртно́е, кульну́ць ча́рку;

crack a joke адпусці́ць жарт

crack down [ˌkrækˈdaʊn] phr. v. (on) накі́нуцца, абру́шыцца (на каго-н.)

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

Пу́чыць ’раздуваць, уздымаць’ (ТСБМ), пу́чыцца ’ўздувацца, узнімацца угору’, параўн. укр. пу́чити ’тс’, рус. пу́чить, пу́читься ’тс’, польск. pęczyć ’рабіць выпуклым, надуваць’, серб.-харв. на̀пучити се ’надуцца, раззлавацца’, славен. pọ́čiti ’лопнуць, трэснуць, разарвацца’, балг. пъ́ча ’выпучваць, настаўляць’, пъ́ча се ’надувацца, рабіцца важным’. Прасл. *pǫčiti ’павялічвацца, пашырацца; трэскацца’ суадносіцца з *pǫkati, гл. пу́каць. Падрабязней Куркіна, Этимология–1982–1984, 13–24; Скок, 3, 67; Банькоўскі, 2, 536. Гл. таксама пя́каць.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тру́ша ‘няўдалы чалавек’ (воран., Сл. рэг. лекс.). Няясна. Магчыма, утворана пры дапамозе суф. ‑ша ад дзеяслова, блізкага да літ. trū́kti ‘не хапаць (некаму нечага)’, ‘трэскацца, разрывацца’.

Труша ‘псіна’: сабака трушой смярдзіць (воран., Сл. ПЗБ), ‘гніль, цвіль, падла’ (там жа). Грынавяцкене (там жа, 5, 134) выводзіць з дыял. літ. trušà < trąšà ‘гніль’, ‘гной, угнаенне’, параўн. таксама літ. trũnys ‘гніль’, trèšti ‘гнісці’. Паводле Лаўчутэ (Балтизмы, 149), сумніўны балтызм.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ло́пацца, ‑аецца; незак.

1. Даваць трэшчыны, разломвацца, раздзірацца; трэскацца. Лопаецца скура на руках. Лёд лопаецца. □ Лопаліся шыбы вокнаў, і з іх вырывалася клубы дыму і языкі полымя. Лупсякоў. Уначы ад марозу лопаліся бярвенні ў сценах. Хомчанка. // Ірвацца з трэскам. Струны лопаюцца. Трос лопаецца. // Трэскаючыся, распадацца. На ўзгорках ужо зусім суха. Лопаюцца прыгрэтыя сонцам пупышкі арэшніку. Жычка. // Выбухаць, разрывацца (пра бомбы, снарады, міны і пад.). Снарады сталі густа, са скрогатам лопацца над танкамі. Мележ. // Надзімаючыся, разрывацца і знікаць. У лужынах на асфальце ўсхопліваліся і, праплыўшы крыху, лопаліся бурбалкі. Карпаў.

2. перан. Разм. Цярпець поўную няўдачу, крах. Лопаюцца планы. Лопаюцца надзеі.

•••

Лопацца са смеху — тое, што і паміраць са смеху (гл. паміраць).

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

◎ Пэ́нкнуць ’трэснуць, лопнуць, раскалоцца’ (любч., Нар. словатв.; слонім., Нар. лекс.; шчуч., З нар. сл.; Сл. ПЗБ), пэньк‑ нуць, тыкнуты, пэнькнутэ ’тс’ (Сл. Брэс., Сл. ПЗБ), тыкаць ’лопаць, трэскацца, пускаць’ (Сцяшк., Сцяц., Сл. ПЗБ), тыкацца ’лопацца’ (Сл. ПЗБ). Запазычана з польск. pęknąć, pękać ’тс’, паводле Банькоўскага (2, 538), чэшска-польскай арэальнай інавацыі ад *рокь ’бутон, пупышка’, не звязанай з *pukati (гл. пукаць) і не вядомай іншым славянскім мовам; інакш Брукнер, 403. Параўн. пукаць, нукнуць (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

pierzchnąć

I зак.

уцячы; даць драла

II pierzchną|ć

незак. (пра скуру) рэпацца, рабіцца шурпатаю, трэскацца, лопацца;

pierzchnąć mi ręce — у мяне на руках скура рэпаецца (трэскаецца)

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

plátzen

vi (s)

1) ло́пацца, трэ́скацца, разрыва́цца

vor Neid ~ — ло́пнуць ад за́йздрасці

2) разм. ху́тка, нечака́на з’яві́цца [увайсці́, уварва́цца, узляце́ць]

zu j-m ins Haus ~ — нечака́на прыйсці́ да каго́-н. дадо́му

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

chink

[tʃɪŋk]

1) шчы́ліна, расшчэ́піна

2) слабо́е ме́сца, слабы́ бок

v.t.

зама́зваць, затыка́ць шчы́ліны

v.i.

трэ́скацца, расшчэ́пвацца

[tʃɪŋk]

1) бра́згат -у m. (жале́за, манэ́ты)

2) informal манэ́ты; гато́ўка f.

v.i.

бра́згаць, пабра́згваць

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

Тро́скат ‘трэск’ (Ласт.), ст.-бел. троскотъ ‘расліна’ (Скарына). Параўн. укр. тро́скит, трі́скот ‘трэск’, рус. тро́скот ‘трэск, хруст’, стараж.-рус. троскотъ ‘тс’, польск. troskot ‘лясканне, трэск’, серб., харв. тро̏скот ‘урэчнік, Polygonum’, балг. тро́скот ‘пырнік’, макед. троскот ‘тс’. Прасл. *troskot утворана ад мяркуемага дзеяслова *troskati ‘трашчаць, лопацца’, суадноснага з літ. traškė́ti ‘хрусцець, трэскацца, грымець’ (Скок, 3, 507; Фасмер, 4, 106; SEK, 5, 172), адсюль ст.-бел. троскотати ‘трашчаць’ (Сл. Скар.). Меркаванні пра паходжанне назваў раслін, якія трашчаць, калі іх рвуць, гл. Брукнер, 577.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)