непрыто́мнасць, ‑і, ж.
1. Страта прытомнасці, выкліканая хваравітым станам або душэўным узрушэннем. У непрытомнасці.. [Антаніна Мікалаеўна] асунулася на зямлю. Шчарбатаў. Паддубны быў у непрытомнасці. М. Ткачоў.
2. Крайняя ступень душэўнага ўзрушэння, пры якой траціцца здольнасць валодаць сабой. Хацелася [Тані] крыкнуць: «Хопіць!» Ды побач маці і Хімка, захлёбваючыся да непрытомнасці, мармыталі свае малітвы. Гроднеў. Іліко і Вано стаялі ў кутку, напалоханыя да непрытомнасці. Самуйлёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
растранжи́риваться
1. (много транжирить) разг. растранжы́рвацца; марнатра́віцца; ма́рна растра́чвацца; см. растранжи́риться;
2. страд. растранжы́рвацца, транжы́рыцца; марнатра́віцца; ма́рна тра́ціцца; шэ́йгацца; см. растранжи́ривать;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
помрача́ться ист.
1. зацямня́цца, захму́рвацца;
2. (о зрении) цьмяне́ць, слабе́ць; тра́ціцца;
3. перен. засмуча́цца; азмро́чвацца;
4. страд. зацямня́цца, захму́рвацца, азмро́чвацца; см. помрача́ть;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
переводи́тьсяIII несов., страд.
1. (истребляться) разг. пераво́дзіцца, зво́дзіцца; вынішча́цца, знішча́цца; выво́дзіцца;
2. (попусту тратиться) разг. пераво́дзіцца, дарэ́мна тра́ціцца, марнава́цца; см. переводи́тьIII.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
марнава́цца, ‑нуецца; незак.
1. Траціцца без карысці, прападаць, не ісці на карысць. Марнуюцца сілы. □ Аляксей пагушкаў лямпу на выцягнутай далоні і ўсміхнуўся: — Неашчадна! Гэта ж кілаграмы тры каляровага металу марнуецца. Б. Стральцоў.
2. Тое, што і мардавацца (у 2 знач.). — Ну, Андрушка, пускай дзяцей ды паедзем у Пінск. Годзе табе ўжо марнавацца тут. Колас. — У вёсцы дабра [Рыгор] не бачыў, а цяпер у турме марнуецца. Бажко.
3. Зал. да марнаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
расхо́давацца, ‑дуюся, ‑дуешся, ‑дуецца; зак. і незак.
1. Разм. Патраціць (траціць) свае сродкі на што‑н. Расходавацца на падарункі.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Траціцца (патраціцца), ісці (пайсці) на што‑н. Прадукты расходуюцца неэканомна. □ Маладых сіл было многа; здавалася, ніколі не вычарпаеш іх, і расходаваліся яны так, як расходуе з восені заможны, але маладасведчаны і непрактычны гаспадар багаты збор ад свае нівы. Колас.
3. толькі незак. Зал. да расходаваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
теря́ться
1. (пропадать, исчезать) губля́цца;
2. (утрачиваться) тра́ціцца;
при отсу́тствии трениро́вки у спортсме́на теря́ется лёгкость движе́ний пры адсу́тнасці трэніро́ўкі ў спартсме́на тра́ціцца лёгкасць ру́хаў;
3. перен. (становиться незаметным) губля́цца;
теря́ться в толпе́ губля́цца ў нато́ўпе;
4. перен. (лишаться самообладания) бянтэ́жыцца, губля́цца;
не теря́ться в беде́ не губля́цца ў бядзе́;
5. страд. тра́ціцца; (преимущественно о конкретных предметах) губля́цца;
◊
теря́ться в дога́дках (в предположе́ниях) ро́зуму не дабіра́ць; (в прошедшем времени) ро́зуму не магчы́ дабра́ць, не ве́даць, што і ду́маць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
употребля́ться
1. (использоваться) скарысто́ўвацца, выкарысто́ўвацца, ужыва́цца;
стрептомици́н употребля́ется при лече́нии туберкулёза стрэптаміцы́н ужыва́ецца пры лячэ́нні туберкулёзу;
2. страд. скарысто́ўвацца, выкарысто́ўвацца; ужыва́цца; тра́ціцца; см. употребля́ть.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
перазме́нка, ‑і, ДМ ‑нцы; Р мн. ‑нак; ж.
1. Прадугледжаная графікам работы прадпрыемства замена рабочых адной змены рабочымі наступнай змены. Гарэў зялёны агеньчык спераду машыны, але таксі не спынялася, і я злаваў, пакуль не здагадаўся, што недзе тут блізка таксапарк і што машыны, мусіць, ідуць на перазменку. М. Стральцоў. Пры такім спосабе значна менш траціцца часу на перазменкі, на здачу-прыёмку інструментаў. «ЛіМ».
2. Разм. Тое, што і змена (у 5 знач.). [Антон:] — Трэба купляць новыя боты — на перазменку. Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АСКАРЫ́ДЫ
(Ascaridae),
сямейства круглых чарвей. Паразітуюць у кішэчніку чалавека і пазваночных жывёл. Найб. пашыраны свіная аскарыда — Ascaris suum і чалавечая аскарыда — Ascaris lumbricoides (даўж. самкі 25—40 см, самца 15—25 см).
Задні канец цела ў самак роўны, у самцоў закручаны. Самка за суткі адкладвае да 200 тыс. яец, якія выдаляюцца з калам у вонкавае асяроддзе, дзе праз 9—13 сут з іх развіваецца лічынка. Пры т-ры ніжэй за 12 °C або вышэй за 36 °C развіццё спыняецца, але жыццяздольнасць не траціцца. Інвазійныя яйцы з ежай і вадой трапляюць у арганізм гаспадара, з іх выходзяць лічынкі, прасвідроўваюць слізістую абалонку кішак і з токам крыві пераносяцца ў лёгкія, затым трапляюць у глотку і зноў у кішэчнік. Праз 2—2,5 мес дасягаюць палавой спеласці і пачынаюць адкладваць яйцы. Жывуць да 1,5 года. Выклікаюць аскарыдоз.
т. 2, с. 35
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)