ма́ска, -і, ДМ ма́сцы, мн. -і, ма́сак, ж.
1. Накладка на твар, падобная на звярыную морду або чалавечы твар з выразам для вачэй, а таксама чалавек у такой накладцы.
Навагодняя м.
М. зайца.
2. перан. Прытворства, якое хавае сутнасць каго-, чаго-н.
Прыкрывацца маскай.
3. Злепак з гіпсу, зняты з твару нябожчыка.
Пасмяротная м.
4. Засцерагальная накладка на твар.
Супрацьгазавая м.
5. У касметыцы: слой накладзенага на твар лекавага сродку, крэму і пад.
◊
Скінуць маску — паказаць сваю сапраўдную сутнасць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
сэнс, -у, м.
1. Унутраная сутнасць, лагічнае значэнне чаго-н., якое спасцігаецца розумам.
С. слова (яго значэнне). С. рамана.
2. Мэта, разумная аснова чаго-н.
С. жыцця.
С. работы.
|| прым. сэ́нсавы, -ая, -ае (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Wésentliche
sub n -n су́тнасць, гало́ўнае
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
квінтэсе́нцыя, ‑і, ж.
Кніжн. Аснова, самая сутнасць чаго‑н. Гэта гісторыя і з’яўляецца ядром апавядання, яго квінтэсенцыяй. «Полымя».
[Ад лац. quinta essentia — пятая сутнасць (у антычнай і сярэдневяковай філасофіі — асноўная сутнасць рэчаў).]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пад’ярэ́мны, ‑ая, ‑ае.
Паднявольны, прымусовы. [Някрасаў] стварыў здзіўляючыя па сваёй праўдзівасці карціны пад’ярэмнай працы, раскрыў яе эксплуататарскую сутнасць. Івашын.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Суць ’сэнс’ (Бяльк.), су́тны ’існы, істотны’ (Некр. і Байк.), су́тнасць ’самае істотнае, асноўны сэнс’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк.), ст.-бел. суть ’яны ёсць’: што в нем суть (1432 г., Карскі, 2- 3, 473), дзеепрысл. ’будучы’: што ныне живи суть (1264 г.; Карскі 2-3, 472), дапаможны дзеяслоў быць у 3 ас. мн. л. цяп. часу: пошли суть были на воину (Скарына). Параўн. укр. суть ’сутнасць, асноўны сэнс’, су́тий ’сапраўдны’, рус. суть ’сутнасць, асноўны змест’, стараж.-рус. сутьство ’існасць, сутнасць, прырода’, што ўзніклі кніжным шляхам з формы 3 ас. мн. л. цяп. часу дзеяслова быти ’быць’, параўн. польск. są, чэш. jsou, ст.-чэш. jsù, славац. sú, в.-н.-луж. su, серб.-харв. су, јѐсу, славен. so, балг. са, макед. се, дыял. сет, ст.-слав. сѫть, роднасныя лац. sunt ’тс’ (Фасмер, 3, 812; ЕСУМ, 5, 485; Німчук, Давньорус., 15; Басай-Сяткоўскі, Słownik, 348).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
іпаста́сь, -і, ж.
1. Сутнасць, субстанцыя (спец.).
2. У выразе: у іпастасі каго, у знач. прыназ. з Р (іран.) — у якасці, у ролі.
Настаўнік у іпастасі раённага начальніка.
3. У хрысціянстве: адзін з лікаў трыадзінага бажаства Тройцы (кніжн.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
толк, -у, м.
1. Сэнс, сутнасць, разумнае меркаванне аб чым-н.
Дайсці да толку.
2. Карысць, добры вынік.
З гэтага будзе т.
◊
Без толку — без карысці, упустую, дарма.
Да толку — дарэчы, да месца.
З толкам — з розумам, разумна.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тлума́чыць, -чу, -чыш, -чыць; -чаны; незак.
1. што. Раскрываць сэнс, сутнасць чаго-н.
Т. пастанову.
Т. слова.
2. што каму і без дап. Асвятляць якое-н. пытанне, даваць зразумець сэнс чаго-н.
Т. рашэнне задачы.
|| наз. тлумачэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тра́пны, -ая, -ае.
1. Які дакладна пападае ў цэль; метка накіраваны ў цэль.
Т. стрэл.
2. перан. Які дакладна і правільна падмячае, схоплівае што-н., дакладна і востра выражае, перадае асноўную сутнасць з’явы і пад.
Т. выраз.
|| наз. тра́пнасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)