Граматычная база Інстытута мовазнаўства НАН Беларусі (2025, актуальны правапіс)
су́тнасць, -і, ж.
Унутраны змест прадмета, аснова, самае галоўнае, істотнае ў чым-н.
С. справы.
Дакапацца да сутнасці.
Па сутнасці (пабочн.: на самай справе, у сапраўднасці).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
су́тнасцьж. су́щность; существо́ср.; суть;
па ~ці — вводн. сл. в су́щности, по существу́
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Сутнасць 2/499; 3/411; 4/476; 5/10, гл. З’ява і сутнасць
Беларуская Савецкая Энцыклапедыя (1969—76, паказальнікі; правапіс да 2008 г., часткова)
су́тнасць, ‑і, ж.
1. Самае істотнае, галоўнае ў чым‑н., унутраны змест чаго‑н. Сутнасць жыцця. Гаварыць па сутнасці справы. □ [Паходня:] — Жыццё складаней, чым вы [Заранік] паказваеце, і трэба акунуцца ў яго з галавой, каб разабрацца ў сутнасці таго, што адбываецца.Хадкевіч.Тут цяжка было дайсці да сутнасці і зразумець, хто з .. [моладзі] казаў праўду, а хто не.Машара.
2. У філасофіі — унутраная аснова прадметаў і з’яў, якая вызначае іх глыбінныя сувязі і адносіны, што выяўляюцца і пазнаюцца праз з’явы.
•••
Па сутнасці (узнач.пабочн.) — калі разглядаць аснову справы; на самой справе, у сапраўднасці. [Начальнік участка:] — На нас, па сутнасці, увесь завод працаваў.Карпаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
су́тнасцьж. Wésen n -s; Charákter [kɑ-] m -s; das Wésentliche (sub);
су́тнасць спра́вы Háuptsache [das Wésen, der Kern] der Sáche;
спасці́гнуць су́тнасць спра́вы der Sáche auf den Grund géhen*, in das Wésen der Sáche éindringen*
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
Су́тнасць ’самае істотнае, галоўнае, унутраны змест чаго-небудзь’ (ТСБМ, Некр. і Байк., Бяльк.), су́тностʼ (сутʼ) ’існасць’ (Вруб.). Укр.су́тність ’тс’, параўн. стараж.-рус.сутьство, ст.-слав.сѫтьство ’тс’, якія выводзяцца са стараж.-рус.суть, ст.-слав.сѫть, формы 3 ас. мн. л. цяп. ч. дзеяслова быць ’яны ёсць’ (Фасмер, 3, 812; ЕСУМ, 5, 485), гл. суць. Украінскае (і, відаць, беларускае) слова ўтворана па тыпу рус.су́щность ’тс’ у пачатку XX ст. на базе прыметніка су́тній ’існы, істотны’ (Німчук, Давньорус., 15), што на фоне старога і́снасць ’самае істотнае’ (ТСБМ) дае падставы трактаваць слова як “сапсаванае расейскае”, гл. Пацюпа ў Станкевіч, Язык, 1194.