Добрыя, велікадушныя адносіны. Давалі людзі ёй дарады, Куды схадзіць, каго спытаць. Хадзіла, мер[а]ла прысады, Каб літасць, праўду напаткаць.Колас.// Жаласць, спагада. Вялікія светлыя вочы [дзяўчыны] глянулі на мяне з мальбой і страхам, нібы прасілі літасці.Ваданосаў.Вядома, праўленне не дасць ніякай літасці гультаям, раскрадальнікам грамадскага дабра.Паслядовіч.// Памілаванне; міласць. [Сцяпан Іванавіч:] — Пападзешся — літасці не чакай, вораг люты і небяспечны.Новікаў.
•••
Без літасці — а) жорстка, строга, сурова; б) неміласэрна, не шкадуючы. Мучыць кашаль, загрызаюць да смерці камары, без літасці пячэ сонца...Васілевіч.
Здацца на літасцькагогл. здацца.
Мець літасцьгл. мець.
Не даваць літасцігл. даваць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ubolewanie
ubolewani|e
н.кніжн. спачуванне, спагада; жаль;
godny ~a — варты жалю (спачування);
wyrazy ~a — спачуванне; словы спачування;
wyrazić ~e z powodu ... — выказаць спачуванне з прычыны (па прычыне) ...
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
лі́тасцьж. (велікадушныяадносіны) Gnáde f -; Mítleid n -(e)s (міласць, спагада);
◊
без лі́тасці schónungslos, gnádenlos, óhne Gnáde;
It’s a mercy no one was near during the explosion. Гэта шчасце, што нікога не было паблізу ў час выбуху;
a mercy flight/mission выратава́льны палёт/выратава́льная мі́сія
♦
at the mercy of ца́лкам пад ула́дай, на мі́ласці
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
pity
[ˈpɪti]1.
n., pl. -ies
спачува́ньне, шкадава́ньне n., спага́даf.; лі́тасьць f., памілава́ньне n.
it is a pity — Шкада́!
What a pity! — Як шкада́!
to have or take pity on — зьлі́тавацца над кім, шкадава́ць каго́, спагада́ць каму́
without pity — бязьлі́тасна, няшча́дна
2.
v.
шкадава́ць каго́, спачува́ць, спагада́ць каму́
•
- for pity’s sake
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
перасі́ліць, ‑лю, ‑ліш, ‑ліць; зак.
1.каго-што. Перамагчы сілай у барацьбе; узяць верх. Лерасіліць таварыша і паваліць. Плыўцы перасілілі цячэнне. □ Не думае класціся і ляснік. Быццам згаварыліся хлопчыкі з ім: хто каго перасіліць, хто першы засне.Паўлаў.//што. Атрымаць верх, праявіцца, адчуцца з большай сілай. Міхал ніколі не стане панскім слугой да канца, службовы абавязак не перасіліць у ім чалавека.Навуменка.//што. Заглушыць які‑н. гук, шум больш моцным гукам, шумам. Вася паставіў на дол чамаданчык, сунуў у рот два пальцы і зычна свіснуў, стараючыся перасіліць шум рухавіка.Краўчанка.
2.перан.; каго-што. Пераадолець, заглушыць якое‑н. пачуццё, адчуванне, жаданне і пад. Перасіліць боль. Перасіліць нянавісць. Перасіліць страх. □ Чалавек сам павінен перасіліць гора. Старонняя спагада часам толькі сыпле соль на раны.Сапрыка.Арсеню Андрэевічу захацелася адразу ж вярнуцца, але ён перасіліў сябе, пайшоў далей.Марціновіч.
слу́шать с уча́стием слу́хаць са спага́дай (са спачува́ннем).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
спачува́нне, ‑я, н.
1. Спагадлівыя, зычлівыя адносіны да чыйго‑н. гора, няшчасця; спагада. Пагарэльцы Загальшчыны сустракалі спачуванне і падтрымку з боку ўсіх аднавяскоўцаў.Залескі.У голасе мужчыны гучала шчырае спачуванне.Васілевіч.
2. Пачуццё спагады, жалю. А што хлапчука прыкалечыў конь, дык гэта не выклікала ў.. [Вулькі] ні шкадавання, ні спачування.Кулакоўскі.// Пісьмовае або вуснае выражэнне пачуцця спагады, жалю ў сувязі з якім‑н. горам, няшчасцем. У газеце надрукавана спачуванне.
3. Добразычлівыя адносіны да каго‑, чаго‑н.; падтрымка, ухваленне чаго‑н. Маркс і Энгельс, якія абодва ведалі рускую мову і чыталі рускія кнігі, жыва цікавіліся Расіяй, са спачуваннем сачылі за рускім рэвалюцыйным рухам і падтрымлівалі зносіны з рускімі рэвалюцыянерамі.Ленін.Западозрыць жа.. [Зосю] ў.. спачуванні бацькаўскім намерам не магло быць і думкі.Гартны.Студэнт пасядзеў яшчэ хвіліну на дрэве, збянтэжана ўсміхаючыся Галынскаму, і, не знайшоўшы ў таго спачування свайму ўчынку, спрытна саскочыў з дрэва на зямлю.Галавач.Рэвалюцыйна-дэмакратычныя ідэі Чарнышэўскага і Герцэна па нацыянальнаму пытанню, ідэі дружбы народаў, спачуванне і падтрымка польскага нацыянальна-вызваленчага руху ляжаць у аснове рускай і беларускай перадавой публіцыстыкі.Лушчыцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
sympathy[ˈsɪmpəθi]n.
1. (for/towards/with) сімпа́тыя; прыхі́льнасць;
feel sympathy for smb. сімпатызава́ць каму́-н.;
I know you are in sympathy with them. Я ведаю, вы ставіцеся да іх прыхільна.
2.звыч.pl.спага́да, спачува́нне;
a man of wide sympathy спага́длівы чалаве́к;
a letter of sympathy спачува́льны ліст;
stir up sympathy выкліка́ць спачува́нне;
You have my deepest sympathies. Прыміце мае самыя глыбокія спачуванні.