апсі́да

(гр. apsis, -idos = дуга, скляпенне)

паўкруглы або шматвугольны выступ у сцяне хрысціянскіх царкоўных будынкаў, які перакрыты паўкупалам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)

пячо́рны, ‑ая, ‑ае.

1. Які мае адносіны да пячоры. Пячорнае скляпенне. Пячорная цемра. // Які жыве ў пячоры. Пячорныя жывёлы. // Які знаходзіцца ў пячоры. Пячорнае возера.

2. Які адносіцца да перыяду, калі людзі жылі ў пячорах. Пячорны чалавек. Пячорны перыяд.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Kúppel

f -, -n

1) скляпе́нне, ку́пал

2) каўпа́к (лямпы)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

скляпе́ністы, ‑ая, ‑ае.

Які мае адносіны да скляпення (у 1 знач.); які мае форму скляпення, утварае скляпенне. Старажытны дом нумар адзін на Краснай плошчы. Нізкая скляпеністая столь, каменная падлога, стрэльчатыя вокны. Сяргейчык. Максім памятаў і вялікія скляпеністыя падвалы пад гэтымі мурамі. Машара.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Скляпі́цца ‘пакрыцца тонкім лядком’ (Скарбы), скляпля́цца ‘зацягвацца лёдам’ (Сцяшк.). З польск. sklepić się ‘зрабіць скляпенне; закрыцца, зацягнуцца’ (Астроўскі, ABSl, 29, 153). Гл. склеп.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

sklepienie

н. скляпенне; звод;

sklepienie niebieskie — купал неба;

sklepienie czaszki — звод чэрапа

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

ку́пал, ‑а, м.

1. Дах, верхняе скляпенне ў форме паўшар’я. Купал царквы. □ Здалёк відаць вялікі купал, напэўна, сабора, прыгожыя будынкі, прычалы з суднамі. Мележ.

2. перан. Пра якую‑н. паверхню, прадмет, што маюць такую форму. Купал неба. Купал парашута. □ Над галавой трапятаўся бялявы купал парасона. Алешка.

[Іт. cupola.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

überwö́lben

vt утвара́ць скляпе́нне (над чым-н.); накрыва́ць скляпе́ннем (што-н.)

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Rund

n -es

1) акру́гласць (твару)

2) архіт. скляпе́нне

3) шар

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

АПСІ́ДА,

абсіда

[ад грэч. hapsis (hapsidos) скляпенне],

канструкцыйна самастойная частка культавага збудавання; выступ будынка (прамавугольны, шматвугольны, паўкруглы ў плане), які перакрыты паўкупалам ці самкнутым скляпеннем. Упершыню з’явілася ў стараж.-рымскіх базіліках, адкуль перайшла ў хрысціянскія храмы. У апсідзе размяшчаюцца алтар, клір, месца для вышэйшых духоўных і свецкіх асоб, культавыя рэліквіі і г.д. У каталіцкіх храмах дапаўнялася прэсбітэрыем.

т. 1, с. 435

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)