Вялікі кол з зачэсаным плоскім канцом (у лесарубаў, плытагонаў); ва́га, рычаг. На ярусах [бярвення] стаяць маладыя хлопцы і сталыя мужчыны з бомамі ў руках.Колас.
бо́ма2,
гл. бомы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
◎ Падо́йма ’падняцце, падъём’ (Нас.), падбим (Яруш.), падбимы (Др.-Падб.) ’тс’, падбимы ’пачастунак у час вяселля для таварышаў маладога або сябровак маладой’ (Янк. 2), у падбиму ’як падняць’ (Юрч.). Укр.підойма ’рычаг’, польск.podyma, чэш.-дыял.podejmą ’частка калёс’, славац.podojma, podejmą, podojńa ’рычаг’. Мабыць, праслав.podъ‑jьm‑a (гл. падняць) (Махэк, 466).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Бо́ма1 ’рычаг’ (БРС), ’доўгая жэрдка з тоўстым канцом пры плытах’ (Сцяшк. МГ, Янк. Мат., Бір. Дзярж.). Рус.дыял. (у Літве) бо́мка ’тс’. Параўн. рус.бом ’шлагбаум’, запазычанае з гал.boom ’брус, бэлька’ (Фасмер, 1, 191; Шанскі, 1, Б, 161). Але, магчыма, што бел. слова запазычана з той жа крыніцы, што і літ.búomas. ’рычаг’: з усх.-пруск.bōm ’тс’ (а лат.buõmis ’рычаг’ і г. д. — з с.-н.-ням.bom). Да балт. форм гл. Фрэнкель, 64–65.
Бо́ма2 ’званочак’. Новае ўтварэнне з бо́мка ’тс’ (гл.), якое, мабыць, успрымалася як памяншальная форма. Гл. Краўчук, БЛ, 1975, 7, 65.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Варлаво́кі ’чалавек з вялікімі вачамі наверсе’ (полац., Лучыц-Федарэц, вусн. паведамл.), варлаво́кій ’касавокі’ (Грыг.). Ужо Грыгаровіч (там жа) параўноўваў з чэш.vrlooký ’блізарукі’ (адкуль?). Параўн. укр.вирлоо́кий ’лупаты’, вирла́тий (пра вочы) ’тс’, вирла́ч ’тс’. Магчыма, ад *vьrlo ’рычаг, дышаль’ (параўн. Краўчук, ВЯ, 1968, № 4, 131), так Рудніцкі (395). Паняцце «вірлавокі» можа перадавацца словамі са значэннем ’рычаг, дышаль і да т. п.’ Параўн. яшчэ чэш.bidlovojký (ад bidlo ’рычаг’). Сюды ж і верлаво́кі ’лупаты, касавокі’ (Др.-Падб., Гарэц., Нас., Лысенка, ССП), рус.дыял. (смал.) Варлео́ка ’аднавокая казачная істота’, варлео́кий ’аднавокі’. Іншую этымалогію ўсёй групы слоў прапанавала Куркіна (Этимология, 1970, 101).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
вага́р, ‑а, м.
1.Рычаг для рэгулявання чаго‑н. або кіравання чым‑н. Вагар кіравання. Вагар руля.
2.перан. Сродак для ажыццяўлення якой‑н. дзейнасці. Друкаваная і вусная прапаганда — важнейшы вагар камуністычнага выхавання народа.«Беларусь».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
балансі́р, ‑а, м.
1. Доўгі шост, пры дапамозе якога акрабат захоўвае раўнавагу на канаце.
2.Рычаг у машыне, які перадае рух ад адной часткі да другой, а таксама рэгулятар у механізме гадзінніка, які замяняе маятнік.
[Фр. balancier.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ва́га
1.(весы) спец., обл. вага́, -гі́ж., мн. ва́гі, -гаў;
2.(рычаг) падва́га, -гі ж., вага́, -гі́ж.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
націскны́
1.тэх Druck-;
націскны́рыча́г Drúckhebel m -s, -;
2.лінгв betónt;
націскны́ гало́сны betónter Vokál [v-]
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
БАЛАНСІ́Р
(франц. balancier каромысел, маятнік),
1) двухплечы (часам аднаплечы) рычаг, які можа выконваць хістальныя рухі вакол нерухомай восі. Прызначаны для перадачы (або ўраўнаважвання) намаганняў на далучаныя да яго цягі ў помпах, вагах, свідравальных устаноўках, рэсорных падвесках лакаматываў і вагонаў.
2) Балансір, або баланс, — галоўны рэгулятар (грузік), які замяняе сабой маятнік у гадзіннікавым механізме.