даму́чыцца, ‑чуся, ‑чышся, ‑чыцца; зак.
Разм.
1. Памерці ад мук, адмучыцца.
2. Прамучыцца да пэўнага часу. Дамучыўся да вясны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Скапы́ціць ‘стаптаць капытамі’ (Нар. лекс.), скапы́таваць ‘тс’ (Варл.), скапы́ціцца ‘спатыкнуцца’ (ТСБМ, Нас., Шат., Гарэц., Юрч., Варл., Сцяшк., Жд. 2, Бяльк.), ‘памерці, здохнуць’ (Шат., Касп., Байк. і Некр.), ‘памыліцца’ (ТСБМ, Янк. Мат.), ‘скасіцца, сказіцца’ (Бяльк.), скапу́ціцца, скопу́ціцца ‘памерці, здохнуць’ (ТС). Рус. скопы́тить ‘стаптаць капытамі, збіць’, скопы́титься ‘зваліцца ад стомленасці, хваробы; памерці’, польск. skopycić się ‘дастаць хваробу капыта (аб кані)’, ‘спатыкнуцца, памыліцца’. Да капыта (гл.); для значэння ‘памерці, здохнуць’ нельга выключыць уплыў папярэдняга слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Лу́пнуць ’памерці’ (Грыг.) — у выніку пераносу значэння з лу́пнуць ’ударыць’ (бых., Мат. Маг.), лу́пнуць ’трэснуць, разламацца’ пры ад’ідэацыі рус. смал. лу́нуць ’памерці, здохнуць’. Да лупіць 1 (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ве́чны, -ая, -ае.
1. Які існуе заўсёды, спрадвеку; які не перастае існаваць.
Вечная матэрыя.
Вечныя снягі.
Вечная слава героям.
2. Бестэрміновы.
Перадаць баявы сцяг на вечнае захаванне.
3. Які пастаянна паўтараецца.
Вечныя спрэчкі.
◊
Заснуць вечным сном (кніжн.) — памерці.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
verschéiden
* vi (s) паэт. скана́ць, паме́рці
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
◎ Ке́кнуць ’памерці’ (ТС). Гл. гегнуць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
плеана́зм, ‑у, м.
Моўны зварот, у якім ужыты адназначныя або блізказначныя, часта непатрэбныя словы (напрыклад. памерці смерцю..., свая ўласная сям’я...).
[Грэч. pleonasmos — празмернасць.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
атруці́цца, -учу́ся, -у́цішся, -у́ціцца; зак.
1. Захварэць або памерці ў выніку ўздзеяння на арганізм атрутнага рэчыва.
А. грыбамі.
2. Скончыць жыццё самагубствам, прыняўшы атруту, ядавітае рэчыва.
|| незак. атру́чвацца, -аюся, -аешся, -аецца.
|| наз. атру́чванне, -я, н. і атручэ́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Скапэ́раціся (скапэратісе) ‘памерці’ (беласт., Сл. ПЗБ), скапарэ́ць ‘змерзнуць, закачанець’, скапу́рыцца ‘памерці’ (Сцяшк. Сл.). Сюды ж, відаць, укр. скапа́ри́тися ‘знікнуць, прапасці’ (няяснага паходжання; гл. ЕСУМ, 5, 265). Няясна. У Сл. ПЗБ (4, 438) параўноўваецца з літ. nusikaparaóti ‘памерці’. Гарачава (Этимология–1985, 63–64) узводзіць да *kopyrěti (адсутнічае ў ЭССЯ, 9) з развіццём семантыкі ‘змерзнуць’ → ‘памерці’. Хутчэй да шырокавядомага ідышызму капорэ (гл. капора 2), што з ідыш kapóres, kapures ‘канец, пагібель, капут’, першапачаткова з герм. kappārā ‘пакутная ахвяра’ (гл. Штэрн, Wörterbuch, 106; ЕСУМ, 2, 369, 378).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)