Verbum

анлайнавы слоўнік

БУДЗІВІ́Д,

князь ВКЛ 2-й пал. 13 ст., брат Будзікіда.

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

бенка́рт, банка́рт

(ст.польск. bęnkart, ад с.-в.-ням. benchart)

назва пазашлюбнага дзіцяці на Беларусі ў 16 — першай пал. 19 ст. (параўн. байструк).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

ве́стэрн

(англ. westem = заходні)

фільм, п’еса, аповесць на тэму аб жыцці паўночнаамерыканскіх заходніх штатаў 2-й пал. 19 ст. і аб прыгодах каўбояў.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

гуме́ннік

1. Месца паблізу гумна, гумнішча (Нас. АУ).

2. Месца, дзе стаіць гумно (Бых. XVIII ці I пал. XIX ст. ЦДГА БССР, ф. 2191. воп. 2, адз. зах. 7).

Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)

◎ Лез́кі ’лесвіца’ (Сцяшк.). Утворана ад формы^угезь/. аналагічнай да лазы ’тс’ (гл.). Аднак для форм з ‑к‑ у гаворках ёсць варыянт (і з глухім у аснове) леска ’тс’ (Шат., Ян.; уздз., Жд. 2; ц.-пал., Нар. сл.; браг., Нар. словатв.). Да лезці (< прасл. lesti).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

◎ Напру́д ’насілу’ (Сержп., Отч.), сюды ж напру́дзіцца ’напружыцца’ (Пал.), ’напрэгчы ўсе сілы’ (Растарг.). Да *pręd ’цячэнне’, што звязана чаргаваннем з *pręd‑, гл. прадиць, прачуць; іншыя значэнні прадстаўлены ў пруд ’запруда’, прудкі ’хуткі’ і пад. Цікавы архаізм, у якім захавалася першасная семантыка славянскага слова ’сіла, напружанне’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

мак’яёлі

(іт. macchiaioli, ад macchia = пляма)

група італьянскіх мастакоў 2-й пал. 19 ст., жывапісу якіх была ўласціва свабодная манера пісьма сакавітымі каляровымі плямамі.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Прыдба́ць ’набыць, займець; нажыць; павялічыць маёмасць’ (Гарэц., Ласт., Байк. і Некр.; парыц., Некр., Др.-Падб., Інстр. 3; навазыбк., Пал.; Бяльк., ТСБМ). Прэфіксальнае ўтварэнне ад дбаць з асноўным знач. ’клапаціцца’ (гл.) з далейшым развіццём семантыкі. Параўн. рус. дыял. придба́ть ’назапасіць, нажыць, набыць’, ’завесці дзяцей’, укр. придба́ти ’набыць’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Вячо́ркі (Байк. і Некр., БРС, Уладз., Гарэц., Зн., Зянк., КСТ, КТС, Мал., Сцяшк., Шат., Янк.). Укр. вечірки, палес. вечурки (Лыс., Пал.), рус. вечарка, польск. wieczorki (Карл.). Да вячорка (гл.), форма мн. л. звязана са шматразовым характарам з’явы і ўяўляе сабой характэрную асаблівасць такога тыпу слоў; параўн. рус. посиделки.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Расстрэ́цца растрэ́цца ’расстацца пасля сустрэчы’ (Кос., Стан.), росстрэ́цца ’размінуцца, разысціся’ (ТС), растрэ́цца ’расстацца’ (Пал.), сюды ж расстра́цца ’тс’ (Ян., Юрч. Вытв.) са зменай націскнога пад уплывам расста́цца. Да стрэцца (гл.) з семантычным развіццём, абумоўленым адным са значэнняў прэфікса раз‑/рас‑, параўн. таксама расстрава́цца ’развітвацца’ (чач., ЖНС), растрава́цца ’расставацца’ (Ян.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)