1. Які перарываецца хрыпеннем; сіплы. Хрыплы смех. □ Раскатамі грымеў, скаланаючы паветра, нізкі хрыплы бас старога аленя, зліваючыся ў адзін хор з высокімі і звонкімі галасамі маладзейшых.В. Вольскі.Нечакана я пачуў недалёка ад сябе хрыплы, старэчы кашаль і павольна-ціхае мармытанне.Нікановіч.
2.Нячысты, няясны, з хрыпамі (пра гукі). Хрыплы сігнал пачуўся бліжэй.Шамякін.
3. Які ўтварае сіплыя, нячыстага тону гукі. Крумкае хрыплы крук.Барадулін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
карта́вы, ‑ая, ‑ае.
1. Які нячыста, няправільна вымаўляе гукі «р» або «л». Картавае дзіця./узнач.наз.карта́вы, ‑ага, м.; карта́вая, ‑ай, ж.— Гэта той картавы? Што хваліцца: «Мяне на х’ёнце паяніла».Навуменка.
2.Нячысты, няправільны (пра вымаўленне гукаў «р» або «л»). Картавае «р». Картавае вымаўленне. Картавая гаворка. □ І калі з маладога гурту вылеціць раскацісты гучны смех або дзе пачуеш крыху картавую мову, так і закарціць азірнуцца: пэўна ж, ён [Паўлюк Трус] там.Лужанін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Пага́ны ’мярзотны, подлы; прызначаны для смецця, нечыстот’ (ТСБМ, Касп., Шат., Яруш., Шпіл., Бяссон.), пога́ны ’тс’ (ТС, Сл. Брэс.), ’дрэнны, дробны’ (Мат. Гом.), ’няхрышчаны, язычнік’ (ТСБМ, Нас.), пага́на ’дрэнна, кепска’ (Яруш., Шпіл., З нар. сл.), пага́нец, па́ганства. Агульнаславянскае; параўн. укр.пога́ний, серб.-харв.по̏ган ’нячысты’, чэш., славац.pohan ’язычнік’. Старажытнае запазычанне з лац.pāgānus ’вясковы, язычаскі’: pāgus ’акруга’ (Фасмер, 3, 294 і наст.; там жа і інш. літ-ра).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
plágen
vt
1.
му́чыць, тамі́ць; назаля́ць
(каму-н.)
◊ den plagt der Téufel — разм. яго́нячы́сты спакусі́ў [падбі́ў, падаткну́ў]
2.
(sich) му́чыцца, тамі́цца
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
nieczysty
nieczyst|y
нячысты, брудны;
mieć ~e ręce — быць нячыстым на руку;
~a sprawa — брудная справа;
~a siła — нячыстая сіла
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў, 2-е выданне (М. Клышка, правапіс да 2008 г.)
dirty
[ˈdɜ:rti]1.
adj.
1) запэ́цканы; нячы́сты, бру́дны
2) ні́зкі, по́длы
He played dirty tricks on me — Ён зрабіў мне паску́дзтва
3) непрысто́йны, брыдкі́(пра сло́вы)
2.
v.t.
забру́дзіць, запэ́цкаць
3.
v.i.
запэ́цкацца, забру́дзіцца
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Вяхра́нец ’нячысцік’ (Бяльк.). Зыходзячы з семантыкі, верагодней усяго параўноўваць з віхар ’нячысты дух’, віхор ’чуб’. Да першага параўн. рус.дыял.вихорный ’род міфічнай істоты’, смал.вихровой ’дух, які жыве ў віхры’ і да т. п. Да віхор ’чуб’; параўн. бел.хахлаты ’нячысцік’. Пярэчыць гэтай думцы наяўнасць я < і ў першым складзе перад націскам, аднак не выключана, што трэба аднаўляць форму *вехранец. Для такога тлумачэння параўн. рус.дыял.ве́харь і вехо́рь ’моцны вецер, віхар’. Здаецца, аднак, што можна лёгка вытлумачыць я і як вынік «гіпер’якання», выпадкі якога вядомы на сумежных тэрыторыях.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Касці́ць ’смяціць на падлогу’ (Касп.), касьціць ’псаваць без патрэбы’ (З нар. сл., 125), касьціцца ’мучыцца, перабівацца’ (Нар. сл., 114). Парсун. ст.-рус.кастити ’вывяргаць’, рус.кашу ’спаражняюся’ (дыял.), кастить ’лаяць, пэцкаць, брудзіць’, ’лаяць, знеслаўляць, ганьбіць’, ’смяціць’. У Дабр.кастить ’псаваць’. Прасл.*kastiti (sę). Лічыцца дзеясловам, утвораць^ ад назоўніка *kastь. Апошні засведчаны толькі ў рус. гаворках і з’яўляецца прасл. дыялектызмам. Адносна яго паходжання можна выказаць толькі здагадку: магчыма, гэта вытворнае, з падаўжэннем каранёвага галоснага о -► о (> а), ад слова *kostь («касцявы»«тленны, нячысты»). Параўн. Фасмер, 2, 208; падрабязна Трубачоў, Эт. сл., 9, 156–157.