слад / сла́ду нет ра́ды няма́.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

бяздо́жджыца, -ы, ж. (разм.).

Летняя пара, калі няма дажджоў; сухмень. Цэлы месяц стаяла б.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

крупінка назоўнік | жаночы род

  1. гл. крупіна.

  2. Дробная часцінка чаго-н.

    • К. снегу.
    • Ні крупінкі няма (пераноснае значэнне: зусім няма).

  3. пераноснае значэнне: Вельмі малая колькасць чаго-н.

    • Хоць бы к. надзеі.
    • Ні крупінкі праўды.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

не́чего​I мест. няма́ чаго́; не́чага; (дат. няма́ чаму́, не́чаму, твор. няма́ чым, не́чым, пред. няма́ аб чым, не аб чым); (прошедшее время) не было́ чаго́ (не было́ чаму́ і гэ́так дале́й); (будущее время) не бу́дзе чаго́ (не бу́дзе чаму́ і гэ́так дале́й);

не́чем похва́статься няма́ чым (не́чым) пахвалі́цца;

не́чему удивля́ться няма́ з чаго́ дзіві́цца;

не́ о чем жале́ть няма́ аб чым (няма́ чаго́) шкадава́ць;

не́чего чита́ть няма́ чаго́ (не́чага) чыта́ць.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)

рахуба назоўнік | жаночы род | размоўнае

  1. Падлікі, разлікі.

  2. Выгада, карысць.

    • Няма рахубы рамантаваць хату.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

угамо́н м.: угамо́ну няма́ нет угомо́ну

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

бязвы́хадны, -ая, -ае.

Пра становішча, з якога няма выйсця. Бязвыхаднае становішча.

|| наз. бязвы́хаднасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс, часткова)

упасці, упаду, упадзеш, упадзе; упадзём, упадзяце; пр. упаў, упала; заг. упадзі; зак.

1. Зак. да падаць (у 1, 2, 4, 5, 7–10 знач.).

2. Уваліцца, запасці ўнутр. [Гардзей:] — Вунь як яна [сястра] пастарэла. Нос завастрыўся. Вочы ўпалі, як бы выцвілі. Сабаленка. Цяпер.. [Андрэй] амаль не падобны на сябе: твар густа зарос, скроні ўпалі і быццам бы пасівелі. Кулакоўскі.

3. у што. Дайсці да якога‑н. стану, становішча (звычайна цяжкага). Упасці ў роспач. Упасці ў спячку. Упасці ў беднасць. ▪ Кет Джэры паспрабавала расплюшчыць павекі і ўспомніць. Але ні першае, ні другое зрабіць не ўдалося. Яна зноў упала ў забыццё. Гарбук. Упаў Даніла ў злосць, у ярасць, Уладу страціў над сабой. Колас. // Прыйсці ў сваіх поглядах, паводзінах да чаго‑н. непажаданага. Упасці ў ідэалізм. Упасці ў фармалізм. Упасці ў распусту. Упасці ў крайнасць.

•••

Волас з галавы не ўпаў (не ўпадзе) гл. волас.

Не ўпасці тварам у гразь — тое, што і не ўдарыць тварам у гразь (гл. ударыць).

Сэрца ўпала гл. сэрца.

Упала заслона гл. заслона.

Упасці духам — тое, што і заняпасці духам (гл. заняпасці).

Упасці на калені — тое, што і стаць на калені (гл. стаць).

Упасці (укінуцца) у вока (вочы) каму — а) звярнуць на сябе ўвагу. «Чым я так упаў яму [дакладчыку] ў вока? — падумаў я. — Вучыўся, як і ўсе.» Сабаленка; б) спадабацца. [Несвіжанка] адразу ўпала.. [Кірылу] ў вока, але ён усімі сіламі стараўся ніколі не спатыкацца з ёю. Чорны.

Упасці ў ногі — а) пакланіцца каму‑н., упасці ніц перад кім‑н.; б) пачаць маліць, прасіць каго‑н. [Язэп] разумеў, што Клава ў ногі яму не ўпадзе... Яна гордая і прасіць яго не стане. Асіпенка.

Яблыку няма дзе ўпасці — а) вельмі многа каго‑н. Бываюць такія сходы, што тут яблыку няма дзе ўпасці: і на падаконніках людзі сядзяць, і на парозе, хто ўжо зусім змарыўся, ёсць у канцылярыі ляжанка, дык і на ляжанку садзіцца. Кулакоўскі; б) вельмі цесна. — Зноў Заранік адчыніў дзверы, — злосна заўважыў нехта з глыбіні вагона. — Тут і так няма дзе яблыку ўпасці. Хадкевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ахвота назоўнік | жаночы род

  1. Жаданне, імкненне.

    • А. вучыцца.
    • Дзе няма ахвоты, там няма работы (прыказка).
    • Мне спяваць а.
    • Ахвота бярэ (размоўнае) — ёсць жаданне да чаго-н.
    • Сагнаць ахвоту (размоўнае) — задаволіць жаданне, нацешыцца, здаволіцца чым-н.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)

самападман назоўнік | мужчынскі род

Абман самога сябе, унушэнне сабе таго, чаго няма ў сапраўднасці.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (2002, правапіс да 2008 г.)