выступле́нне ср., в разн. знач. выступле́ние;

в. ў абаро́ну мі́ру — выступле́ние в защи́ту ми́ра;

узбро́енае в. — вооружённое выступле́ние;

в. ў яко́й-не́будзь ро́лі — выступле́ние в како́й-л. ро́ли;

в. ў дру́ку — выступле́ние в печа́ти

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

ла́гер м., прям., перен. ла́герь;

вучэ́бны л. — уче́бный ла́герь;

стая́ць (размяшча́цца) ~рам — стоя́ть (располага́ться) ла́герем;

жыць у ~рах — жить в лагеря́х;

міжнаро́дны л. мі́ру — междунаро́дный ла́герь ми́ра;

○ піяне́рскі л. — пионе́рский ла́герь;

канцэнтрацы́йны л. — концентрацио́нный ла́герь

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

по́люс м., в разн. знач. по́люс;

○ Паўно́чны п. — Се́верный по́люс;

Паўднёвы п. — Ю́жный по́люс;

магні́тны п. — физ. магни́тный по́люс;

п. све́ту — астр. по́люс ми́ра;

дада́тны (адмо́ўны) п. — физ. положи́тельный (отрица́тельный) по́люс;

п. хо́ладу — по́люс хо́лода

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БЯКЕ́ТАЎ Мікалай Мікалаевіч

(13.1.1826, с. Алфер’еўка Пензенскай вобл., Расія — 13.12.1911),

рускі фізікахімік, заснавальнік рус. школы фізікахімікаў. Акад. Пецярбургскай АН (1886). Скончыў Казанскі ун-т (1848). З 1849 у Медыка-хірург. акадэміі, з 1855 у Харкаўскім ун-це (з 1859 праф.), з 1886 у хім. лабараторыі Пецярбургскай АН. Навук. працы па фіз. хіміі. Адкрыў здольнасць магнію і цынку выцясняць іншыя металы з іх соляў (1863). Атрымаў бязводныя аксіды шчолачных металаў (1870). Выявіў магчымасць аднаўлення металаў з іх аксідаў алюмініем, што дало пачатак алюмінатэрміі. Вызначыў фіз. хімію як самаст. навук. дысцыпліну.

Тв.:

Избранные произведения по физической химии. Харьков, 1955.

Літ.:

Волков В.А., Вонский Е.В., Кузнецов Г.И. Выдающиеся химики мира: Биогр. справ. М., 1991. С. 37.

т. 3, с. 395

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ЛА́НГЕ Мікалай Мікалаевіч [24.3.1858, С.-Пецярбург — 15.2.1921] расійскі і ўкраінскі псіхолаг, адзін з заснавальнікаў эксперыментальнай псіхалогіі. Скончыў Пецярбургскі ун-т (1882). Праф. філасофіі Новарасійскага ун-та (Адэса; 1888—1921), дзе арганізаваў эксперымент. псіхал. лабараторыю. Сфармуляваў канцэпцыю стадыяльнасці (фазавасці) працэсу ўспрымання, якая прадугледжвае змену фаз успрымання ад больш агульнага да прыватнага, дыферэнцыраванага. Распрацаваў маторную тэорыю ўвагі, паводле якой рух разглядаецца як умова, што суправаджае і паляпшае ўспрыманне, прысутнічае ў працэсах мыслення, побач з памяццю. Вывучаў філас. і сац. аспекты развіцця псіхікі і свядомасці, творчасць В.Вунта, І.Канта.

Тв.: История нравственных идей 19 в. Ч. 1. СПб, 1888; Душа ребенка в первые годы жизни. СПб., 1891; Психологические исследования. Одесса, 1893; ...Теория В.Вундга о начале мира. Одесса, 1912.

К.Ланге.

т. 9, с. 117

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

ДАЛЯЖА́ЛЬ Мікалай Антонавіч

(27.10.1899, с. Амельнік Запарожскай вобл., Украіна),

расійскі вучоны-энергетык. Акад. АН СССР (1962, чл.-кар. 1953). Двойчы Герой Сац. Працы (1949, 1984). Скончыў Маскоўскае вышэйшае тэхн. вучылішча (1923). З 1935 гал. інжынер з-даў «Бальшавік» (Кіеў), «Уралхіммаш», з 1942 дырэктар НДІ хім. машынабудавання (Масква), з 1953 гал. канструктар-дырэктар Ін-та энергатэхнікі, саветнік. Гал. канструктар рэактара першай у свеце атамнай электрастанцыі (г. Обнінск, Расія). Навук. працы па інж. і навук. праблемах цеплаэнергетыкі, выкарыстання ядз. энергіі ў энергетыцы. Ленінская прэмія 1957. Дзярж. прэмія СССР 1949, 1952, 1953, 1970, 1976.

Тв.:

Основы проектирования паросиловых установок. М.; Л., 1933; Канальный ядерный энергетический реакгор. М., 1980 (разам з І.Я.Емяльянавым); У истоков рукотворного мира: Зап. конструктора. М., 1989.

М.А.Даляжаль.

т. 6, с. 23

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)

по́люс в разн. знач. по́люс, -са м.;

по́люс ми́ра астр. по́люс све́ту;

по́люс хо́лода метеор. по́люс хо́ладу;

положи́тельный по́люс физ. дада́тны по́люс;

отрица́тельный по́люс физ. адмо́ўны по́люс;

магни́тный по́люс физ. магні́тны по́люс;

Се́верный по́люс Паўно́чны по́люс;

Ю́жный по́люс Паўднёвы по́люс;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

працо́ўны

1. прил., в разн. знач. трудово́й;

~нае заканада́ўства — трудово́е законода́тельство;

~ная дысцыплі́на — трудова́я дисципли́на;

~ная кні́жка — трудова́я кни́жка;

2. прил. трудово́й, трудя́щийся;

~нае сяля́нства — трудово́е (трудя́щееся) крестья́нство;

3. в знач. сущ. трудя́щийся;

~ныя ўсяго́ све́ту — трудя́щиеся всего́ ми́ра;

○ ~ныя рэзе́рвы — трудовы́е резе́рвы

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

заключе́ние ср.

1. (в тюрьму и т. п.) зняво́ленне, -ння ср.; (неоконч. действие) зняво́льванне, -ння ср.;

2. (вывод) вы́вад, -ду м.; заключэ́нне, -ння ср.;

3. (конец) заканчэ́нне, -ння ср.;

4. (договора, мира и т. п.) заключэ́нне, -ння ср.;

◊

в заключе́ние у заключэ́нне, на заканчэ́нне;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

БУГАЁЎ Яўген Іосіфавіч

(н. 11.12.1912, в. Красова Верхнядзвінскага р-на Віцебскай вобл.),

бел. гісторык, публіцыст. Д-р гіст. н. (1971). Скончыў Маскоўскі ін-т гісторыі, філасофіі і л-ры імя М.Г.Чарнышэўскага (1940). З 1942 у апараце ЦК ВКП(б). З 1944 сакратар Гомельскага абкома, 1-ы сакратар Мінскага абкома і гаркома КП(б)Б, сакратар Омскага абкома ВКП(б). З 1954 у час. «Партийная жизнь», «Проблемы мира и социализма», гал. рэдактар час. «Вопросы истории КПСС» (1960—61), «Партийная жизнь» (1961—66), нам. гал. рэдактара час. «Коммунист» (1966—86). Адначасова з 1943 выкладаў у ВНУ. У 1972—87 праф. Акадэміі грамадскіх навук пры ЦК КПСС. Дэп. Вярх. Савета БССР у 1947—51, яго старшыня ў 1948—50. Аўтар прац па гісторыі КПСС і КПБ. Упершыню ўвёў у гіст. навуку невядомыя раней дакументы з архіва ЦК КПСС пра ўтварэнне БССР і КПБ.

У.М.Міхнюк.

т. 3, с. 305

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)