цы́пель, ‑я, м.

1. Востры канец чаго‑н., выступ у чым‑н. Цыпель ключа.

2. Клін матэрыі.

[Польск. cypel з ням. Ziepfel.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

біягене́з, ‑у, м.

Тэорыі, якія адмаўляюць паяўленне жыцця на Зямлі ў выніку ўзнікнення жывых істот з нежывой матэрыі.

[Ад грэч. bíos — жыццё і génesis — паходжанне, узнікненне.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

нако́лка, -і, ДМ -лцы, ж.

1. гл. накалоць.

2. мн. -і, -лак. Аздоба з матэрыі або карункаў, якую наколваюць на жаночую прычоску.

3. мн. -і, -лак. Тое, што і татуіроўка (разм.).

Н. на грудзях.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

гравіта́цыя, -і, ж.

1. Сусветнае прыцягненне; уласцівасць матэрыі, якая выяўляецца ва ўзаемным прыцягненні ўсіх цел.

2. Метад здабычы карысных выкапняў, заснаваны на адрозненні шчыльнасці мінералаў і пустой пароды (спец.).

|| прым. гравітацы́йны, -ая, -ае.

Гравітацыйная энергія.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

апліка́цыя, -і, мн. -і, -цый, ж.

1. Стварэнне малюнка, узору, арнаменту шляхам нашыўкі (наклейвання) на што-н. кавалачкаў рознакаляровай паперы, матэрыі і пад.

2. Карціна, арнамент і пад., створаныя такім чынам.

|| прым. аплікацы́йны, -ая, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

падкаўне́рык, ‑а, м.

Вузкі кавалак белай матэрыі, які падшываецца пад каўнер. [Бацька] падшывае да шарсцяной камандзірскай гімнасцёркі новы падкаўнерык. Навуменка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Раме́ха (рэме́ха) ’грубае самаробнае палатно, зрэб’е’ (ТС). Разам з рус. рему́ха ’старое парванае адзенне’ звязваецца з рэ́мень (гл.), параўн. рамушо́к, раму́шак ’папружка, раменьчык’, і ўзыходзіць да ’вузкая палоска матэрыі; абтрапаны край матэрыі’, гл. рамузі́ніна, ра́мец.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

атамі́стыка, ‑і, ДМ ‑тыцы, ж.

Вучэнне пра будову матэрыі, згодна якому матэрыя складаецца з асобных, надзвычай малых часцінак — атамаў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цеплата́, -ы́, ДМ -лаце́, ж.

1. гл. цёплы.

2. Форма руху матэрыі — беспарадачны рух часціц цела; энергетычная характарыстыка цеплаабмену, што вызначаецца колькасцю энергіі, якую атрымлівае награваемае цела (спец.).

Адзінка цеплаты.

3. Тое, што і цеплыня (разм.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

АПЕЙРО́Н

(ад грэч. apeiron бязмежнае),

тэрмін стараж.-грэч. філасофіі. Уведзены Анаксімандрам для абазначэння неакрэсленай, бязмежнай матэрыі, што знаходзіцца ў вечным руху. Усе рэчы і сусвет узніклі шляхам вылучэння з апейрону процілегласцяў (мокрае і сухое) і іх барацьбы. Важнае дасягненне ў параўнанні з уяўленнямі аб тоеснасці матэрыі з канкрэтным рэчывам (вадой, паветрам). У піфагарэізме апейрон — бясформенны, неабмежаваны пачатак, разам з процілегласцю — «канцом» — аснова існага.

т. 1, с. 421

Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)