Ut fructus florem, sequitur dulcendo laborem

Як кветка не бывае без плода, так праца не бывае без асалоды.

Как цветок не бывает без плода, так труд не бывает без наслаждения.

бел. Работа міла, ды дзень малы. Горка часам праца, ды хлеб ад яе салодкі. Працуеш і смак чуеш.

рус. Любовь и труд счастье дают. Работа веселит сердце человека. Каждое дело любовью освещается.

фр. Le travail abrège des heures (Работа сокращает часы/время).

англ. What we do willingly is easy (Что делаем с желанием ‒ легко).

нем. Arbeit ist der Ehre Mutter (Труд ‒ мать чести).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ма́ці1, маць ’матка, мама’ (ТСБМ, Бес., Нас., Яруш., Кліх., Маш., Шат., Касп., Бяльк., Сл. ПЗБ, ТС; КЭС, лаг.), драг., бяроз. ма́тэ, ма́ты (КЭС), ма́ця ’тс’ (Пан. дыс.). Укр. ма́ти, рус. мать, ма́ти, ст.-польск. mać (< maci), палаб. motei, н.-луж. maś, в.-луж. mać, ст.-чэш. máti, mátě, славац. mať, славен. máti, серб.-харв. ма̏ти, балг. мати, ст.-слав. мати. Прасл. mati ’маці’ — назоўны склон асновы mater‑, якая да і.-е. *mātē(r), род. скл. *māter‑es — першапачаткова склад *mā‑ — слова з дзіцячай мовы, да якога далучыўся суфікс ‑ter (лац. pa‑tēr ’бацька’, прасл. bra‑trь ’брат’, ст.-в.-ням. swës‑ter ’сястра’). І.‑е. адпаведнікі: літ. mótė ’жонка’, ’бабуля’, лат. mȃte ’маці’, ст.-прус. mūti, ст.-інд. mātā (< mātár), авест. mātar‑, арм. mair, ст.-грэч. μήτηρ, дар. μᾱ́τηρ, лац. māter, ірл. māthir, ст.-в.-ням. muoter, тах. A mācar, тах. B mācer ’тс’, алб. motrë ’сястра’ (Міклашыч, 184; Бернекер, 2, 26; Траўтман, 170; Фрэнкель, KZ, 61, 271; Покарны, 700–701; Фасмер, 2, 583; Шаўр, Etymologia, 20; Гіндзін, Этимология–63, 69 і інш.). Сюды ж маці‑і‑мачаха, маць‑і‑мачаха, маць‑мачыха, маці‑і‑мачоха, маты і мачоха ’падбел, Tussilago farfara L.’ (Сл. ПЗБ, Жыв. сл., Нар. лекс.), ’браткі, Melampyrum nemorosum L.’ (ТС).

Ма́ці2 ’трама’ (жытк., Нар. сл.). У выніку пераносу значэння ’аснова, пачатак, крыніца’ з ма́ці1 (гл.). Гэтаксама Праабражэнскі (1, 515). Параўн. яшчэ ма́ціца, ма́церня.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

адзіно́чка

1. м. и ж. (живущий, работающий отдельно от коллектива) одино́чка;

жыць ~кай — жить одино́чкой;

самату́жнік-а. — куста́рь-одино́чка;

2. ж., в др. знач. одино́чка;

пасадзі́ць у ~ку — посади́ть в одино́чку (одино́чную ка́меру);

спабо́рніцтва на ~кахспорт. соревнова́ния на одино́чках;

ма́ці-а.мать-одино́чка

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Omnium malorum stultitia est mater

Глупства ‒ маці ўсіх няшчасцяў.

Глупость ‒ мать всех несчастий.

бел. Скажы дурному паклоны біць, ён лоб разаб’е. На камара ідзе з калом, а на ваўка з дубцом. Зарэзаў курыцу, што несла залатыя яйкі.

рус. Глупость не порок, а несчастье.

фр. Il prend le tison par où il brûle (Он берёт головешку там, где она горит).

англ. Little wit in the head makes much work for the feet (Недостаток ума даёт работу ногам).

нем. Was man nicht im Kopfe hat, muß man in Beinen haben (Чего нет в голове, должен иметь в ногах).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Mulum, pistrinum, flumen fugito procul

Далёка бяжы ад мула, млына і ракі.

Далеко убегай от мула, мельницы и реки.

бел. Беражыся каровы спераду, а каня ззаду. Беражыся бед, пакуль іх нет.

рус. С огнём не шути, с водой не дружись, ветру не верь. Берегись козла спереди, коня сзади, а лихого человека со всех сторон.

фр. Il ne faut pas jouer avec le feu (Не следует играть с огнём). Il ne faut pas se fier à l’eau qui dort (Не надо доверять спящей воде).

англ. A barking dog never bites (Лающая собака не укусит).

нем. Vorsicht ist die Mutter der Weisheit (Осторожность ‒ мать мудрости).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

Ingenium mala saepe movent

Часта бяда прыбаўляе розуму.

Часто беда прибавляет ума.

бел. Бяда хоць мучыць, ды жыць вучыць. Бяда дакучыць, тады чалавека розуму навучыць. Бяда ды мука ‒ тая ж навука.

рус. Беда/нужда ум родит. Беда вымучит, беда и выучит. Придёт беда ‒ купишь ума. Нужда научит кузнеца сапоги точать. Беда да му́ка ‒ та же наука.

фр. La nécessité est la mère de l’invention (Нужда ‒ мать изобретательности).

англ. Adversity makes the man wise, not rich (Беда делает человека мудрым, а не богатым).

нем. Not lehrt den Bären tanzen und den Affen geigen (Нужда делает из медведя танцора, а из обезьяны скрипача). Not macht erfinderisch (Нужда делает человека изобретательным).

Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)

роди́ть сов. и несов.

1. сов. нарадзі́ць; спарадзі́ць; несов. раджа́ць, радзі́ць; спараджа́ць;

она́ родила́ ма́льчика яна́ нарадзі́ла хло́пчыка;

роди́ть слу́хи, настрое́ния нарадзі́ць (спарадзі́ць) чу́ткі, настро́і, раджа́ць (спараджа́ць) чу́ткі, настро́і;

2. несов. (о почве) радзі́ць;

земля́ хорошо́ роди́т зямля́ до́бра ро́дзіць;

в чём мать родила́ шутл. у чым ма́ці нарадзі́ла;

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

честно́й уст.

1. церк. святы́;

честно́й крест святы́ крыж;

честна́я оби́тель святы́ манасты́р;

2. (установленный религией, обычаем) пачэ́сны;

честна́я сва́дьба пачэ́снае вясе́лле;

3. до́бры; (почтенный) шано́ўны; (почётный) пачэ́сны;

честно́й наро́д лю́дзі до́брыя;

честны́е го́сти пачэ́сныя (шано́ўныя) го́сці;

честна́я компа́ния ирон., шутл. цёплая кампа́нія;

мать честна́я! а ма́мачкі!, а лі́ханька!

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

замяні́ць сов.

1. в разн. знач. замени́ть; (недостающее — ещё) возмести́ть;

з. зно́шаныя дэта́лі но́вымі — замени́ть изно́шенные дета́ли но́выми;

яна́і́ла яму́ ма́ці — она́ замени́ла ему́ мать;

рабо́ту сло́вам не заме́ніш — рабо́ту сло́вом не заме́нишь;

з. стра́ты — возмести́ть поте́ри;

2. разг. (вещи случайно) обменя́ть, обмени́ть;

з. кні́жку — обменя́ть (обмени́ть) кни́гу

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сава́ ж., зоол. сова́;

паказа́ць саву́ сма́леную — показа́ть, где ра́ки зиму́ют, показа́ть ку́зькину мать;

паглядзі́, с., яка́я сама́погов. погляди́, кума́, какова́ сама́;

ці саво́ю аб пень, ці пнём аб саву́погов. что в лоб, что по́ лбу;

с. не прывядзе́ сакала́погов. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)