двор¹, двара́, мн. двары́, дваро́ў, м.

1. Участак зямлі пры доме, хаце паміж гаспадарчымі будынкамі.

Выйсці з хаты на д.

2. Сялянскі дом з усімі будынкамі каля яго; асобная сялянская гаспадарка.

Вёска на сорак двароў.

3. Маёнтак (гіст.).

Панскі д.

4. Гаспадарчы цэнтр сельскагаспадарчага прадпрыемства.

Жывёльны д.

Птушыны д.

○

Манетны двор — дзяржаўнае прадпрыемства, дзе адбываецца чаканка манет і вырабляюцца ордэны, медалі і інш.

Заезны двор — памяшканне пры дарозе для начлегу з месцам для коней.

◊

На дварэ — на адкрытым паветры, не ў хаце.

Ні кала ні двара ў каго (разм.) — няма нічога.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)

Тарнавы́ ’плытагон, які кіруе плытом з дапамогай жэрдкі-руля’ (Скарбы), ’чалавек, які кіруе плытом пры дапамозе доўгага вясла — апачыны’ (гродз., Нар. сл.), тарно́вы ’плытагон, які пры дапамозе завостранага кала затрымлівае плыт’ (маст., Жыв. сл.). Відаць, тое ж, што і стырнавы́ ’галоўны плытнік, што кіруе плытом’ (ТСБМ), ад стыр, стырно́ ’рулявое вясло’ (гл.); параўн. таксама тарнаваць 2, гл.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

дубьё ср., собир.

1. друкі́, -ко́ў, ед. друк, род. друка́ м., калы́, -ло́ў, ед. кол, род. кала́ м.;

2. прост., бран. дуб’ё, -б’я́ ср.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

сако́л (род. сакала́) м., см. со́кал;

◊ гол як с. — погов. гол как соко́л;

сава́ не прывядзе́ ~кала́ — погов. я́блоко от я́блони недалеко́ па́дает

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

засы́каць сов., прям., перен., разг. зашипе́ть;

у траве́ ~кала змяя́ — в траве́ зашипе́ла змея́;

ён зло́сна ~каў на мяне́ — он зло́стно зашипе́л на меня́

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

дреко́лье и Дреко́лья ср., собир., уст. друкі́, -ко́ў, ед. друк, род. дру́ка м., ко́лле, -лля, ед. кол, род. кала́ м.; дручкі́, -ко́ў, ед. дручо́к, -чка́ м.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

pale

I [peɪl]

1.

adj.

1) бляды́, бле́дны

2) цьмя́ны

3) слабы́; вя́лы; няя́сны, невыра́зны (пра ко́лер)

2.

v.

блядне́ць

II [peɪl]

n.

1) кол кала́ m. (у пло́це)

2) мяжа́ f.

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

пусты́ня, ‑і, ж.

1. Вялікая, звычайна бязводная прастора з беднай расліннасцю або без расліннасці. Пустыня Сахара. Пустыня Каракумы. // перан.; якая або чаго. Прастора, якая рассцілаецца на вялікую адлегласць. Снежная пустыня. □ Балоты абярнуліся ў суцэльныя вадзяныя пустыні, дзе маркотна выступалі адны толькі парыжэлыя купіны з сухою леташняю травою. Колас.

2. перан. Бязлюднае, разбуранае, зруйнаванае месца. Няваду больш узнепакоіла агульная сумліцкая пустыня, чым пустыня гэтай хаты. Чорны. — Вясна наступіла, а ў мяне ні кала, ні двара. Пустыня, — скардзілася трэцяя [жанчына], — страха цячэ, як рэшата. Сергіевіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Каля́ прыназоўнік з родн. скл. (прастор., аб’екта, кольк. адносіны) (БРС, ТСБМ) у Гарэц.; віл. Карск., Касп., Кліх ў прасторав. адносінах, у Сл. паўн.-зах. яшчэ і ’для, за’: …ён каля яе стараўся…; цёця каля яго возьмецца… і ’у час’. У форме кале ’каля’ адзначана Кліхам і Сержпутоўскім (Сержп. Грам. — асноўны арэал і з казак, мазыр.). Геаграфія пашыраецца, калі ўлічыць форму каляблізку ’у недалёкай адлегласці’ (КЭС, лаг.) і каляболацце (слаўг., Яшк.). Асноўны матэрыял у ДАБМ, к. 221, Камент., 766–767. Слова сустракаецца на большай частцы тэрыторыі, канцэнтрацыя — на паўночным захадзе. Укр. (у запісах Чубінскага) кіля, польск. крак. kola, славін. kolä. У шэрагу моў сустракаюцца формы, падобныя да бел. кале: польск. kole, kele, kiele, гл. Карл., 2, 406, 407, каш. kuole (і інш.), чэш. kole ’каля’. Паводле паходжання ўтварэнне з kolo (параўн. адносна этымалогіі кола) з традыцыйнай менай галоснага як у формах podlo/podle. ESSJ (SG, I, A, 89) мяркуе і аб магчымасці аднясення бел. каля да старога тыпу kole; пярэчыць гэтаму, на яго думку, рус. калуж. кала, кыла. Адносна апошняга параўн. кала (гл.). Бел. каля хутчэй за ўсё незалежнае ад польск., славін. форм (націск), наяўнасць формы кале, калі (ДАБМ) на беларускай можа сведчыць па карысць паходжання ‑я‑ з канцовак ‑е‑. Параўн. яшчэ ля (гл.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

кол​I м. Pfahl m -s, Pfähle;

◊

пасадзі́ць на кол pfählen vt;

яму́ хоць кол на галаве́ чашы́ nichts macht Éindruck auf ihn, er bleibt hártnäckig;

кало́м стая́ць у го́рле im Hals stécken bléiben*;

ні кала́, ні двара́ разм. wéder Haus, noch Hof

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)