тарала́каць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
Абл. Утвараць шум пры дапамозе сукала і пад. Бабы датыкаюць апошнія кросны, набіліцы стукаюць — чутно на вуліцы, як таралакаюць сукалы. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Лопаўка 1 ’каваль, шчаўкун — розныя віды жукоў з сям. Elateridae’ (Касп.). Да лопаць 1 (гл.).
Лопаўка 2 ’нераўнамерна адцягнутае ў час кляпання карабатае месца на лязе’касы’ (Мядзв., Жд. 1, Касп.; полац., Янк. 2; мін.-маладз., Шчарб.; докш., Янк. Мат.; полац., Нар. лекс.; рас., Шатал.). Утворана ад ⁺лопавы < ⁺лопа < літ. lãpas ’ліст’ (паводле падабенства). Параўн. лапату́ха (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ме́днік, ‑а, м.
Рабочы, які займаецца вырабам або рамонтам медных рэчаў. Майстроў на гэтай цукроўні было пяць, усе беларусы: майстра-механік, каваль, слесар, меднік і сталяр. Караткевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кало́днік, ‑а, м.
Арыштант, закаваны ў калодкі (у 3 знач.). Падымаючы густы пыл, пад летняй спякотаю, ішлі парамі ў шэрых адзежах, закаваныя па руках і нагах, калоднікі. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кругаві́д, ‑у, М ‑дзе, м.
Уст. Тое, што і гарызонт. Рэйкі, нядаўна пракладзеныя, працягнуліся, як дзве струны на магутнай скрыпцы — пабеглі яны за сіні і далёкі кругавід. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
крутапле́чы, ‑ая, ‑ае.
З крутымі плячамі. Крутаплечы, з пудовымі кулакамі, каваль Кастусь Махнач з ранку да вечара рамантаваў са сваімі памочнікамі плугі, бароны, перацягваў колы, акоўваў перадкі. Курто.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
уло́пацца, ‑аюся, ‑аешся, ‑аецца; зак.
Разм.
1. Папасці ў непрыемнае становішча, бяду.
2. Закахацца ў каго‑н. — Ого, — не сцярпеў Цімка, — ці не ўлопаўся ты ў каго? Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
До́бры ’добры’ (БРС). Рус. до́брый, укр. до́брий, польск. dóbry, чэш. dobrý, серб.-харв. до̏бар, ст.-слав. добръ і г. д. Прасл. *dobrъ. У аснове ляжыць і.-е. *dhabhro‑ (ад асновы *dhabh‑): лац. faber ’рамеснік’, арм. darbin ’каваль’, ст.-в.-ням. taphar ’моцны; смелы’. Фасмер, 1, 520–521; Трубачоў, Эт. сл., 5, 45–46; Махэк₂, 122; Бернекер, 1, 205; Слаўскі, 1, 151.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
зжа́ліцца, ‑люся, ‑лішся, ‑ліцца; заг. зжалься; зак., над кім.
Пашкадаваць каго‑н., злітавацца над кім‑н. Добрая бабулька зжалілася над Мазіным і прынесла са склепа цэлы гарлач малака. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
гул, ‑у, м.
Працяжны аддалены шум, грукат. Самалёты зніклі, паступова суцішыўся іх гул. Мележ. Вечар звінеў ад цыкад. У гарах стаяў няясны гул, нібы недзе далёка рушыліся абвалы. Каваль.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)