Жаўця́к 1 ’жоўты пясок’ (ТСБМ). Ад прыметніка жоўты (гл.) быў утвораны адцягнены назоўнік на ‑ь (žьltь > жоўць), адкуль з суфіксам ‑ак назва носьбіта адзнакі (параўн. жвірак ’від глебы’).
*Жаўця́к 2, жовтя́к, жовте́к ’грыб махавік, Xerocomus’ (камян., драг., Жыв. сл., 189, 190). Утварэнне, як і жаўцяк 1, магчыма, пад уздзеяннем мадэлі назваў грыбоў сіня́к, пазня́к, якія ўтвараліся непасрэдна ад прыметніка з мяккай асновай (гл. Сцяц., Афікс. наз., 131).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
білівердзі́н
(ад лац. bilis = жоўць + фр. vert, verd = зялёны)
адзін з асноўных пігментаў жоўці чалавека і драпежных жывёл, які мае зялёны колер.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
халензі́м
(ад гр. chole = жоўць + enksymos = раствораны)
лекавы прэпарат, які выкарыстоўваецца як жаўцягонны сродак пры гепатытах, халецыстытах і захворваннях страўнікава-кішачнага тракту.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
білірубі́н
(н.-лац. bilirubinum, ад лац. bilis = жоўць + ruber = чырвоны)
адзіп 3 жоўцевых пігментаў чалавека і драпежных жывёл, які надае жоўці залацістую афарбоўку.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
фікабілі́ны
(ад гр. phykos = водарасць + лац. bilis = жоўць)
арганічныя пігменты, якія ўваходзяць у склад хромапратэідаў сіне-зялёных і чырвоных водарасцей (фікаэрытрын і фікацыянін).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
ВУЛЬГА́РНЫ МАТЭРЫЯЛІ́ЗМ,
філасофская плынь сярэдзіны 19 ст., якая спрашчала і агрубляла асн. прынцыпы матэрыялізму. Яе прадстаўнікі К.Фогт, Л.Бюхнер, Я.Молешот адмаўлялі сац. прыроду свядомасці, лічылі, што яе змест абумоўлены гал. чынам хім. саставам прадуктаў харчавання, атаясамлівалі мысленне з матэрыяльнымі фізіял. працэсамі, што адбываюцца ў чалавечым мозгу (мозг выдзяляе думку накшталт таго, як печань жоўць). Вульгарны матэрыялізм — у многім рэакцыя на ідэаліст. (асабліва ням.) дыялектыку, якую яго прадстаўнікі характарызавалі як філас. шарлатанства і з свайго боку спадзяваліся вырашыць усе філас. праблемы праз канкрэтныя прыродазнаўчыя даследаванні. У тлумачэнні сац. з’яў вульгарны матэрыялізм прымыкае да сацыял-дарвінізму.
У.К.Лукашэвіч.
т. 4, с. 293
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Жаўкля́к ’жоўты гурок’ (гом., лун., Шатал.; глуск., Янк. III; брагін., Нар. словатв., 127), жаўтля́к (гом., хойн., Шатал.; брагін., Нар. словатв., 127), жаўцяк ’тс’, жаўкля́к перан. ’хворы чалавек’ (Янк 111). Рус. желтя́к, укр. жовтяк, дыял. жовкляк, жовтляк ’жоўты агурок’. Ад жо́ўклы з дапамогай суфікса ‑як‑, як і іншыя назвы раслін (бяля́к ’шампіньён’, пазня́к ’грыб’ і да т. п.). Жаўцяк, паводле той самай мадэлі, ад жоўты, жоўць 2 (гл.). У форме жаўтляк адлюстроўваецца кантамінацыя першага і другога названых шляхоў утварэння слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
халі́н
(ад гр. chole = жоўць)
біяарганічнае злучэнне, якое ўваходзіць у склад лецыцінаў, што належаць да фасфатыдаў; змяшчаецца ў раслінах і жывёлах, у арганізме неабходна для нармальнага абмену тлушчаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Жу́чыць ’дакараць’ (Нас., Сл. паўн.-зах.). Рус. жу́чить ’тс’. Параўн. серб.-харв. жу̏чити, жу́чити ’рабіць горкім, мучыць’ (відаць, ад жу̑ч ’жоўць, злосць’). Праабражэнскі (1, 239) звязваў жучить з жгут, што неверагодна. Мала верагодна і дапушчэнне Фасмера (2, 68) пра сувязь з жуда, жуткий. Шанскі (1, Д, Е, Ж, 301, ЭИРЯ, 3, 65) лічыць звязаным з рус. дыял. жук ’сварка, шум’ (у СРНГ не зафіксавана) і жу́ка́ть ’дакараць, спрачацца, сварыцца, гаварыць ціха’. Гэта этымалогія мае больш падстаў. Ці не з польск. zuczyć ’навучыць’ (у рус. тады з бел.)?
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
халестэры́н
(ад гр. chole = жоўць + стэрын)
арганічнае тлушчападобнае рэчыва з групы стэрынаў, якое змяшчаецца ў нервовай і тлушчавай тканках, печані чалавека і жывёл і адыгрывае важную ролю ў жыццядзейнасці арганізма.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)