Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
настру́ніцца, ‑нюся, ‑нішся, ‑ніцца; зак.
Разм.
1.(1і2ас.неўжыв.). Нацягнуцца, напяцца як струна. Наструніліся стропы парашута.
2. Напружыцца. Мы цішком прытаіліся ля дзвярэй, а сэрца ў кожнага трывожна стукацела і нервы наструніліся да адказу.С. Александровіч.// Стаць па камандзе «смірна». Заўважыўшы камандзіра, пагранічнік спыняецца, наструніўшыся, прыкладвае далонь да шапкі.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Накладваць грым з мэтай надання акцёру патрэбнага для яго ролі выгляду. Аднойчы пані Ванда грыміравала яго перад спектаклем, падводзіла бровы, далонь з алоўкам трымаючы перад хлопцавым тварам.Брыль.//падкаго або кім-чым. Надаваць каму‑н. з дапамогай грыму выгляд, аблічча каго‑н. Грыміраваць пад рыбака. Грыміраваць артыста клоўнам.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пры́відны, ‑ая, ‑ае.
1. Які з’яўляецца прывідам. Прывідны вобраз. Прывідны малюнак.// Няясны, невыразны; зменлівы. Сыры асфальт агні рэклам адсвечваў І прывідныя цені мокрых дрэў.Лойка.Ён [месяц] столькі срэбных водсветаў раскінуў, Што аж да дня іх прывідны агонь Перасыпала хваля хвалі сіняй, Як нейкі скарб, з далоні на далонь.Танк.
2. Які існуе ва ўяўленні; нерэальны. Прывіднае шчасце. Прывідныя надзеі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прана́цыя
(ад лац. pronatus = нахілены ўперад)
1) анат. рух перадплечча і кісці рукі, пры якім далонь паварочваецца назад і ўніз, а вялікі палец да сярэдняй плоскасці цела (параўн.супінацыя 1);
2) пазіцыя ў фехтаванні, калі ўзброеная рука павернута далонню ўніз (параўн.супінацыя 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
◎ Пла́шыць ’пляскаць (далонню аб далонь)’ (мазыр., Мар. Том.). Няясна; магчыма, балтызм. Параўн. літ.plekšėti ’пляскаць’, ’плёскаць’, plekšnoti ’апладзіраваць’.
◎ Плашы́ць1 ’ганьбіць’ (карэліц., Сцяшк. Сл.), ’ганіць’ (Жд. 1). Да плахі ’благі’, гл. плах. Параўн. плашэй ’горш’ (Юрч. СНЛ). Сюды ж плашэць ’слабець здароўем’ (Юрч. Вытв.), плашаць і плашэць ’пагаршацца’ (Нас.). Паводле Цвяткова (Запіскі, 2, 56). апошняе слова выводзіцца з польск. (“э замест а пасля шыпячых гукаў з агульнаславянскага ъ манафтонгавага”), што неабавязкова, параўн. харашэць і пад.
◎ Плашы́ць2 ’паспрабаваць’ (Бяльк.). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
падзьму́ць, ‑му, ‑меш, ‑ме; ‑мём, ‑мяце; зак.
1. Пачаць дзьмуць. З лесу падзьмуў свежы ветрык.Бядуля.З раніцы захмарылася, падзьмуў моцны вецер.Лось./убезас.ужыв.Ад ракі падзьмула халадком.Бяганская.І падзьмула свежым раннем, Лугам, соснамі, жыццём!Агняцвет.
2. Дзьмуць некаторы час. [Прыстром] узяў на далонь камяк зямлі, памяў яго, падкінуў угору, нават падзьмуў на яго.Шынклер.— Што, што? — яна падзьмула ў трубку, патрэсла яе, зноў прыклала да вуха.Савіцкі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
наўко́л, прысл. і прыназ.
Разм.
1.прысл. Тое, што і навокал (у 1, 2 знач.). Над галавою — нізкае хмарнае неба, а наўкол лугі з высокімі прысадзістымі стагамі і цішыня.Грахоўскі.[Картыжоў:] — Ды тут наўкол ва ўсіх дзесяці вёсках не знойдзеш такой пілы, каб парэзаць.. [дуб].Чыгрынаў.
2.прыназ.зР. Тое, што і навокал (у 3, 4 знач.). Наўкол моста чысты, як далонь, луг: не падбярэшся, каб не заўважылі.Шуцько.Сашчэплена кола наўкол Маіх лепшых надзей.Панчанка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
маршчы́на, ‑ы, ж.
Складка, згіб на скуры твару, цела. Мінуў яшчэ адзін суровы год, Яшчэ гусцей укрылі твар маршчыны — Сляды выпрабаванняў і нягод Маіх уласных і маёй краіны.Глебка.Калі горад быў толькі закладзены, стары ледзь не штодня выходзіў за агароды, прыкладваў да ілба перавітую маршчынамі далонь і глядзеў у той бок, дзе пачыналася гэтае незвычайнае будаўніцтва.Кулакоўскі.//перан. Складка, упадзіна, якая ўтварылася на паверхні чаго‑н. Вароны гладзяць ворыва маршчыны, Клубіцца пара ад пластоў зямных...Звонак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
таргава́ць, ‑гую, ‑гуеш, ‑гуе; незак.
1. Збіраючыся купіць што‑н., прыцэньвацца, дамаўляцца аб цане. Калі ж япрукі жывыя, то іх трэба яшчэ важыць, таргаваць і разоў дваццаць пляснуць далонню аб далонь прадаўца.Колас.Бывалы яшчэ здалёк убачыў высокага, статнага Нічыпаровіча, які азартна таргаваў нешта ў спекулянта.Новікаў.
2.Разм. Тое, што і гандляваць. [Шэя:] — У .. [сваякоў] вялікі магазін — ботамі таргуюць.Гартны.
3.перан.Зневаж. Рабіць прадметам гандлю (пра людзей, іх пачуцці і пад.). Таргаваць сумленнем. □ І ён [Даніла] сцярогся таго зброду, Якім не цяжка таргаваць.Колас.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)