Які з’явіўся куды‑н. без запрашэння; нечаканы, нежаданы. Хлопчык ведаў: стары не любіць, калі ў садзе з’яўляюцца няпрошаныя госці.Сіняўскі.Слухаючы камандзіраў, Бярозка хваляваўся, яго часам нават апаноўваў няпрошаны страх.Шахавец.«Вось і схадзілі ў кіно», — падумала жонка, выціраючы няпрошаныя слёзы.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
1.Спец. Зрабіць светлым ці больш светлым. Прасвятліць вадкасць рзактывамі.
2.перан. Зрабіць ясным, зразумелым; высветліць. [Рыгор Данілавіч:] — Ён прасвятліў сюжэт, выраўняў стыль, павыкідаў усе падсобныя сказы.Хведаровіч.Але прасвятліць што-небудзь не ўдалося і .. [хлопцам]. Сяргей Бярозка знік бясследна...Шахавец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АЛЬША́НКА,
возера ў Беларусі, у Сенненскім р-не Віцебскай вобл., у бас.р.Бярозка (прыток Зах. Дзвіны). Пл. 0,4 км². Даўж. 1,68 км, найб.шыр. 0,31 км, найб.глыб. 11,1 м. Пл. вадазбору 9,2 км². Схілы выш. 2—5 м. Берагі нізкія, месцамі забалочаныя. Дно пераважна пясчанае. Злучана пратокай з воз. Абразцы.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ВЕ́РХНЯЕ КРЫ́ВІНА,
вёска ў Бешанковіцкім р-не Віцебскай вобл., пры ўпадзенні р.Бярозка ў р. Крывінка, на аўтадарозе Бешанковічы—Сянно. Цэнтр сельсавета і калгаса. За 3 км на ПдУ ад г.п. Бешанковічы, 54 км ад Віцебска, 36 км ад чыг. ст. Чашнікі. 360 ж., 132 двары (1996). Пач. школа, дзіцячы сад, Дом культуры, б-ка, аддз. Сувязі.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
наклю́нуцца, ‑нецца; зак.
1. Стаць прабітым дзюбай (пра шкарлупіну яец, з якіх вылупліваюцца птушаняты).
2. Пачаць прарастаць, распускацца (пра зерне, пупышкі). Кроплі шумна капалі з галінкі, і ўся бярозка варушылася, быццам ад ветру. Яе шакаладныя пупышкі ўжо наклюнуліся.Хомчанка.
3.перан.Разм. Выпадкова трапіцца, абазначыцца, намеціцца. Наклюнулася добрая работа. □ [Лашук:] — Заўтра канчаткова рашу, ці можна прымяніць тут адзін варыянт. Сёе-тое ўжо наклюнулася.Новікаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
заляжа́цца, ‑ляжуся, ‑лежышся, ‑лажыцца; зак.
Праляжаць доўга, больш звычайнага, дазволенага. Бярозка сам устаў і нават пацягнуўся, як чалавек, які лішне заляжаўся ў пасцелі.Шахавец.// Праляжаць доўга без ужытку, збыту і пад. Праз дажджы ляцяць, праз буры, Быццам тыя галубкі, Не залежацца на пошце Нецярплівыя радкі.Куляшоў.// Страціць свежасць або сапсавацца ад працяглага ляжання, захоўвання. Дзесьці заляжалася і не мае збыту мыла.Філімонаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
то́нкі, -ая, -ае.
1. Невялікі ў папярочным сячэнні, у абхваце.
Тонкія ніткі.
Тонкія пальцы.
Тонкая бярозка.
2. Невялікі па шырыні, вузкі.
Тонкая рыска.
3. Пра гукі, голас: высокі.
Т. голас.
4. Пра твар, рысы твару: не грубы, прыгожа абрысаваны.
Тонкія рысы твару.
5. Складаны, выкананы з вялікай увагай, умела, па-мастацку.
Тонкая работа.
Тонкая разьба.
6. Пра смак, пах і пад.: вытанчаны, не рэзкі.
Т. водар кветак.
7. Пра розум, мысленне, гумар і пад.: гібкі, праніклівы, які схоплівае малапрыметнае.
Т. розум.
Тонкая крытыка.
8. Чуллівы, які ўспрымае самыя слабыя раздражненні (пра органы пачуццяў і іх дзейнасць).
Т. слых.
|| наз.то́нкасць, -і, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
паўзу́чы, ‑ая, ‑ае.
1. Які поўзае, перамяшчаецца шляхам поўзання. Паўзучыя гады.
2. Які сцелецца па зямлі або чапляецца за што‑н. (пра расліны). Паўзучы мох. Паўзучы гарошак. □ Жоўтыя ад іржы рэйкі абвіла паўзучая бярозка.Хомчанка.
3. Які павольна распаўсюджваецца, сцелецца (пра дым, туман і пад.). [Немцы] збіраліся на рубяжы амаль непрыкметна, бо поблізу яго слаўся белы паўзучы дым.Мележ.
4. Які рухаецца суцэльнай масай (пра льды). Паўзучыя льды.
•••
Паўзучы эмпірызмгл. эмпірызм.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
прама́цаць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак., што.
1. Праверыць, абшукаць вобмацкам, абмацаць. Калі крыху ўсё ўціхамірылася, супакоілася, Мішка ўчыніў дэталёвы агляд сваёй новай кватэры, абнюхаў кожны мяшок, прамацаў кожную скрынку.Лынькоў.
2.перан. Прыглядаючыся, вывучаючы, скласці ўяўленне, даведацца пра каго‑, што‑н. Далідовіч папрасіў сувязнога, .. каб той добра прамацаў усе закуткі ў гарадку — пакінуў жа там які-небудзь след Бярозка, калі толькі ён быў у Сінілаве.Шахавец.
3. Мацаць некаторы час.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)