адры́вісты, ‑ая, ‑ае.
Які раптоўна абрываецца; перарывісты (пра гукі). Зусім недалёчка раздалося некалькі адрывістых стрэлаў. Лынькоў. Брэх вясковых сабак пераклікаўся з глухім адрывістым брэхам нямецкіх аўчарак. Васілевіч. // Пра гаворку, якая перапыняецца частымі паўзамі, складаецца з асобных слоў, кароткіх, рэзкіх выказванняў. Злосна і падоўгу круціць дзяжурны ручку апарата, а пасля гэтак жа злосна і падоўгу крычыць у трубку адрывістыя, неразборлівыя словы. Галавач.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пуза́н, ‑а, м.
Разм. Пра чалавека з вялікім пузам. Рогат узмацняўся, узвізгі жанчын, хрыплы, як брэх, рогат фрачных пузаноў, інтэлігентнае хіхіканне больш далікатных асоб рознага роду заглушылі спачатку аркестр. Самуйлёнак. — Стой, пузан, а то выстралю! — крыкнуў на бягу дзед. Лынькоў. // Пра малое тоўстае дзіця. Як многа ў мяне сыноў — Гарластых пузаноў, Зацесных паўзуноў! Адзін дзіцячы сад — Уся зямля. Бічэль-Загнетава.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
In magno magni capiuntur flumine pisces
У вялікай рацэ водзіцца вялікая рыба.
В большой реке водится большая рыба.
бел. Вялікаму каню ‒ вялікі хамут. Вялікага сабакі ‒ вялікі брэх. Які размах, такі палёт.
рус. Большому ‒ большая дорога. Большое большому надобно.
фр. Tel navire telle eau (Каков корабль, такова и вода).
англ. A great leap gives a great shake (От большого прыжка большое сотрясение).
нем. Großer Vogel, großes Netz (Большая птица ‒ большое гнездо).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Брог ’стог сена на чатырох слупах і са страхой’, таксама брок (Інстр. I, Бір. Дзярж., Жд.), ст.-бел. броґ, брок ’стог, сцірта’ (Булыка, Запазыч.). Запазычанне з польск. bróg ’тс’ (а гэта ад прасл. *borgъ ’тс’ — аблаутнай формы да *bergti *bergǫ, гл. берагчы́, параўн. Слаўскі, 1, 44). Гл. Бернекер, 73. Бел. форма абаро́г (укр. оборі́г). Гл. яшчэ брэх. Таксама з польск. мовы ўкр. дыял. броґ ’тс’. Параўн. далей Фасмер, 1, 216; Рыхардт, Poln., Зб. Карскі, РФВ, 49, 10 (Труды, 389), памылкова тлумачыў брог з літ. brãgas (гэта з польск.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Minaciarum strepitus, asinorum crepitus
Гучанне пагроз ‒ асліны тупат.
Звучание угроз ‒ ослиный топот.
бел. Не ўсе сабакі кусаюць, што лаюць. На сабачы брэх не глядзі, ды сваёю дарогаю ідзі.
рус. Кто много грозит, тот мало вредит. Не всё бьёт, что гремит. Кто много грозится, того мало боятся.
фр. Le chien qui aboie ne mord pas (Собака, которая лает, не кусает).
англ. Barking dog seldom bites (Лающий пёс редко кусает).
нем. Hunde, die viel bellen, beißen nicht (Собаки, которые много лают, не кусают).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
naśladować
незак.
1. kogo/co пераймаць, падрабляць;
naśladować psa — імітаваць (пераймаць) сабачы брэх;
naśladować pismo — падрабляць почырк;
2. kogoбраць прыклад з каго
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
уле́гчыся, уля́гуся, уля́жашся, уля́жацца; уля́жамся, уля́жацеся, уля́гуцца; улёгся, уле́глася і улягла́ся, уле́глася і улягло́ся; уля́жся; зак.
1. Легчы (спаць ці адпачываць); змясціцца дзе-н. у ляжачым становішчы.
У. адпачываць.
Ты на гэтай канапцы не ўляжашся.
2. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Змясціцца (пра прадметы).
Кнігі ўлегліся ў чамадан.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Асесці, апусціцца.
Улёгся пыл.
Сена ўляглося.
4. (1 і 2 ас. не ўжыв.), перан. Аслабець, сціхнуць, супакоіцца (разм.).
Бура ўлеглася.
Брэх сабак улёгся.
Хваляванне ўляглося.
5. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Усталявацца, стаць.
Зіма добра ўлеглася.
|| незак. уляга́цца, -а́ецца (да 3 і 4 знач.), уклада́цца, -а́юся, -а́ешся, -а́ецца (да 1 і 2 знач.) і укла́двацца, -аюся, -аешся, -аецца (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ля́мант, ‑у, М ‑нце, м.
Адчайны, немы крык як праяўленне жаху, як кліч на дапамогу. Таўчэ дзік лычам мяне ў спіну, а рваць не рве. Апамятаўся я і нарабіў ляманту. Пальчэўскі. Касцы на лузе ўзнялі лямант. Язэп .. кінуўся на дапамогу. Нырнуў раз — не знайшоў малога. Ваданосаў. // Моцны працяглы плач, крык, брэх. А можа толькі так здалося? О, не! Не плач, а лямант, енк. Чыё там сэрца так галосіць? Так чалавек не плакаў век. Пушча. Праляталі нізка альбатросы, Узнімалі чайкі лямант дзікі. Звонак. [Сабачка] чуў нас за кіламетр і узнімаў такі лямант, што мы не ведалі, куды дзявацца. Шамякін.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
паду́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
1. Пасцельная рэч — напханы пухам, пер’ем, сенам і пад. мяшок (звычайна чатырохвугольны), які падкладваюць пад галаву. Люба прачнулася, прыжмурыўшыся, паглядзела на вокны, пазяхнула і зноў навалілася тварам у цёплую падушку. Шамякін. Пачуўшы брэх сабакі, .. [Ігнат] падняў з падушкі галаву і прыслухаўся. Капыловіч. // Што‑н. мяккае, пухкае. Гэта тр[а]сянка, відаць, каторы год пласт за пластам адкладвалася і ўтварыла цэлую падушку. Лобан.
2. Спец. Назва падкладак у аснове механізмаў, збудаваннаў, якія змякчаюць штуршкі, гасяць вібрацыю, засцерагаюць ад ціску, а рання. Падушка падмурка.
•••
Кіслародная падушка — медыцынскі прыбор для ўдыхання кіслароду.
Паветраная падушка — слой сціснутага паветра, здольны прыўзняць што‑н. над вадой, зямлёй.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
разго́ністы, ‑ая, ‑ае.
1. Звязаны з разгонам (у 2 знач.); які бывае пры разгоне (у 2 знач.). Разгоністая хада. Разгоністы галоп. □ Аўчарка разгоністымі скачкамі набліжалася, прыцяўшы да галавы вушы. Быкаў. // Моцны, хуткі. Разгоністы вецер. Разгоністая хваля.
2. Шырокі, з вялікім разгонам (у 3 знач.); размашысты. Асветленая безліччу ліхтароў, узнікла перад вагонамі разгоністая камяніца вакзала. Шынклер. [Павел] стаяў непадалёку, безуважна ўзіраўся ў разгоністае палатно шашы, у разлегласць палёў і сасновых пералескаў. Вышынскі. // Залівісты, працяглы (пра голас, брэх і пад.). За перагародкай нешта сіпела, патрэсквала, узрывалася шорганнем і піскам, а потым наплываў разгоністы моцны, але не вельмі выразны голас. М. Стральцоў.
3. З вялікімі прамежкамі паміж літарамі (пра почырк, друк).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)