1. Пачаць рухацца, перамяшчацца пры дапамозе якога‑н. транспарту. Крушынскі адразу запрог каня і паехаў.Бядуля.— Паехалі, — сказаў Міхась, спрытна ўскочыўшы на сядзенне трактара.Шахавец.// Накіравацца, адправіцца куды‑н., да каго‑н. Паехаць у госці. □ Андрэй завярнуў каня і паехаў па снапы.Чарнышэвіч.// З’ехаць куды‑н. — От што, — сказаў хлопец, калі бацька сеў палуднаваць, — я табе скажу, што я зусім заўтра паеду адгэтуль.Чорны.
2. Зрушыць з месца, пакаціцца (аб транспарце). Паехала машына. □ З вуліцы пачулася, як паехаў рамізнік.Мурашка.
3.Разм. Саслізнуць, пачаць апускацца, падаць. Нага.. [Тварыцкага] пакаўзнулася на вільготнай зямлі і паехала ўніз з узмежку.Чорны.Падсечаная,.. [алешына] нездаволена крахнула, пастаяла нейкі, амаль няўлоўны, момант, а потым памалу паехала ўніз.Брыль.
4.перан.Разм. Пачаць гаварыць доўга, многа або не тое, што трэба. [Клаўдзія Пятроўна:] — Мы ад цябе чакаем тосту, а ты нешта паехаў некуды не туды.Васілёнак.
•••
Паехаць ад (са) смеху (ад рогату, з рогату) — тое, што і пакаціцца ад (са) смеху (ад рогату, з рогату) (гл. пакаціцца).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
тарча́ць, ‑чу, ‑чыш, ‑чыць; незак.
1. Узвышацца, уздымацца над паверхняй, вытаркацца ўбок, уперад, уверх. Абапал ляжалі апусцелыя палі, толькі тарчалі калючыя іголкі ржышча ды пад полем, пабліскваючы на сонцы, плавалі белыя пушынкі павуціння.Сіняўскі.Дзе-нідзе, нібы рэбры, тарчыць з-пад снегу галлё яблынь, абсечанае асколкамі і цяпер абгрызенае зайцамі.Федасеенка.// Не ляжаць гладка, не прыставаць шчыльна да чаго‑н. Абоі тарчаць.// Выпінацца, вытаркацца адкуль‑н. якой‑н. сваёй часткай. [Паштовая скрынка] была прымацавана да ўваходных дзвярэй, на ёй нават вісеў невялічкі замочак, з якога тарчаў такі ж невялікі ключык.Васілёнак.
2. Знаходзіцца дзе‑н., назаляючы сваёй непатрэбнай прысутнасцю. Нейкая жанчына, захутаная ў хустку, падыходзіць да салдата, ледзь соваючы нагамі. Спыняецца непадалёк, глядзіць на Драча. Драч — на яе. [Драч:] Чаго вылупілася?.. Валяй адгэтуль, тут нельга кожнаму тарчаць.Губарэвіч.— Той тып зноў тарчаў у акне, — сказаў наш як шафёр таварышу.Няхай.// Пастаянна бываць дзе‑н., знаходзіцца перад вачыма. [Верхаводка:] Я ж табе казаў, што дарэмна ты [Рамашка] лётаеш сюды дзень у дзень. І мяне прывучыў кожны выхадны дзень тарчаць тут на рэчцы.Губарэвіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ви́дно
1.безл., в знач. сказ. переводится формой глаг. віда́ць с имен., а при отрицании — с род.;
отсю́да всю дере́вню ви́дноадгэ́туль уся́ вёска віда́ць;
из-за горы́ до́ма не ви́дно з-за гары́ до́ма не віда́ць;
дождя́, ви́дно, не бу́дет дажджу́, віда́ць (ма́быць), не бу́дзе;
◊
ви́дно пти́цу по полётупосл. віда́ць па́на па халя́вах;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ра́да, ‑ы, ДМ ‑дзе, ж.
1. Парада, навучанне, як паступіць, як зрабіць. Рабочыя адзін у аднаго пыталі рады, што рабіць.Сабаленка.Хочаш раду, ваявода, дам — бяжы.Дзяргай.Адзін успомніць гэта, Той прынясе сваё, Але для ўсіх у дзеда Адказ і рада ёсць.Лужанін.// Сродак, паратунак, выйсце. Іншай рады не было, як ісці .. [кавалю] адгэтуль.Чорны.
2. Сумеснае абмеркаванне якіх‑н. пытанняў; нарада. Шум стаіць над лясістай дуброваю. Быццам рада аб нечым ідзе.Купала.Перасоўваліся ад сцяны да сцяны канапы, ложкі, пакуль не займалі месца, ухвалёнае ўсёй сямейнай радай.Мележ.
3. Народны сход, а таксама савет прадстаўнікоў у розныя гістарычныя перыяды на Беларусі, Украіне, у Літве, Польшчы. Выбарная рада. Мясцовая рада. Рада Вялікага княства Літоўскага.
4. Контррэвалюцыйная арганізацыя беларускіх і ўкраінскіх буржуазных нацыяналістаў, якая існавала на Беларусі і Украіне ў 1917–1918 гадах. Беларуская рада.
•••
Даць раду (ы)каму-чамугл. даць.
З якой рады? — выходзячы з якіх патрабаванняў? Чаму?
Ні да рады, ні да звады — пра каго‑н., хто не мае характэрных індывідуальных якасцей.
Раду радзіцьгл. радзіць.
Рады нямагл. няма.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
stąd
1.адгэтуль, адсюль; з гэтага месца;
to daleko stąd — гэта адсюль далёка;
stąd i dotąd — адсюль датуль; ад гэтага месца да таго;
nie jestem stąd — я не адсюль; я не тутэйшы (не мясцовы);
2. адсюль; па гэтай прычыне;
ni stąd ni zowąd — ні з пушчы, ні з поля
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
прочь
1.нареч. (в сторону) прэч;
он бы́стро пошёл прочь от меня́ ён шпа́рка пайшо́ў прэч ад мяне́;
2.межд. прэч; (вон) вон; (долой) дало́ў;
прочь с доро́ги! прэч з даро́гі!;
прочь отсю́да! прэч (вон) адгэ́туль!, прэч (дало́ў) з маі́х вачэ́й!;
ру́ки прочь! ру́кі прэч!;
◊
не прочьв знач. сказ. не су́праць, не ад таго́, каб…;
он не прочь отдохну́ть ён не су́праць (не ад таго́, каб) адпачы́ць.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
дале́й, прысл.
1.Выш. ст.дапрысл. далёка (у 1 знач.). Бачыць вока далёка, а розум яшчэ далей.З нар.
2. Наперадзе, у пэўным аддаленні ад якога‑н. месца. Канчаецца хмызн[я]к і жыта, А далей узлескі, паляны.Колас.Далей, з боку паляны, на ігліцы і ў траве Аня заўважыла ўмяціны.Мележ.
3. Затым, потым, у далейшым. [Суседзі] разумелі, што ўся дружба скончыцца, як толькі Сімон паедзе адгэтуль, і далей нічога добрага чакаць не выпадае.Самуйлёнак.Далей, як і ва ўсіх пісьмах, ішлі паклоны — кожнаму паасобку.Якімовіч.
4. Працягваючы пачатае. Чытаць далей. Вучыцца далей. Расказваць далей.// Болей, больш. Далей Люда не можа трываць: яна садзіцца .. і звонка смяецца.Брыль.
•••
Далей ад граху (бяды) — пра нежаданне ўвязвацца ў складаную непрыемную гісторыю. [Лявон], каб далей ад бяды, ускочыў у свой двор, зачыніў вароты і падпёр іх плечуком.Сабаленка.
Далей-болей — ужываецца, каб падкрэсліць далейшае нарастанне інтэнсіўнасці дзеяння, развіцця падзей і г. д.
Далей (ехаць, ісці) некудыгл. некуды.
Далей свайго носа не бачыцьгл. бачыць.
І гэтак далей (скарочанаі г. д.) — ужываецца ў канцы пералічэння як указанне на тое, што пералічэнне можа быць працягнута.
Не ісці далейгл. ісці.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)