Грамада́ ’натоўп, гурт; вясковая абшчына’ (БРС, Шат.), таксама грама́да (Касп.). Прасл. *gromada (: *gramada). Параўн. рус. грома́да, укр. грома́да, польск. gromada, чэш. hromada, далей паўд.-слав. (пераважна ў значэнні ’куча’, ’каменне’, ’гара’ і да т. п.): балг. грома́да, серб.-харв. гро̀мада, грома́да, славен. grmáda, gromáda. Роднаснае: ст.-інд. grāma‑ ’натоўп, гурт; вёска, абшчына’, лац. gremium ’бярэмя, ахапак, звязак’. Гл. Трубачоў, Эт. сл., 7, 103; Фасмер, 1, 460–461, Слаўскі, 1, 347–348 (апошні спецыяльна адзначае сувязь з балт. мовамі, аднак Трубачоў, там жа, мяркуе, што літ. grãmatas хутчэй запазычанне са слав.).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Gde

= Gemeinde

1.

абшчына

2.

муніцыпалітэт; гарадское [сельскае] самакіраванне

3.

царкоўны прыход

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

Geméinde

f -, -n

1) абшчы́на

2) муніцыпалітэ́т, магістра́т

3) рэл. прыхо́д, пара́фія

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

общи́на ж.

1. ист. абшчы́на, -ны ж.;

2. (общество, организация) уст. супо́лка, -кі ж.; (товарищество) тавары́ства, -ва ср.;

религио́зная общи́на рэлігі́йная супо́лка (рэлігі́йнае тавары́ства);

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

gromada

ж.

1. грамада, натоўп, гурт, чарада, гурма;

2. куча;

3. абшчына; грамада

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

бра́цтва, ‑а, н.

1. Садружнасць, еднасць; брацкі саюз. [Адась Гушка:] — Калі мы [салдаты] зробім сабе сапраўдную бацькаўшчыну, дзе будзе брацтва народаў, дзе будзе чалавеку воля, дзе ён здзеку на сабе не будзе чуць, — за бацькаўшчыну тую і паваяваць з ворагамі можна будзе. Чорны.

2. Кола людзей, згуртаваных для якой‑н. адной мэты; рэлігійная абшчына.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

Кага́л ’шумны натоўп, зборышча’ (ТСБМ; бяроз., Выг.; Др.-Падб., Касп., Нас., Шат., Янк., Яўс.), ’гурт. грамада’ (Бір. Дзярж., Нар. лекс.). Рус. зах.-бран. кагал ’шумны натоўп’. Укр. кагал ’шумнае зборышча’. Утворана ад кагал ’яўрэйскае абшчыннае самакіраванне і сама абшчына’, адкуль значэнні ’гурт’ і ’шумны натоўп’ маглі развівацца незалежна.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Манасты́р ’абшчына манахаў, якая ўтварае царкоўна-гаспадарчую арганізацыю’, ’царква, жылыя памяшканні і тэрыторыя, якія належаць такой абшчыне’ (Шн. 2, Яруш., ТСБМ). Укр. монастирь, манастирь, рус. монастырь, ст.-рус. монастырь — усе са ст.-слав. манастырь, монастырь, якія з с.-грэч. μοναστήρι(ον) μαναστήρι(ον) ’адасобленае жыллё’ (Фасмер, 2, 649).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

ма́рка​3

(ням. Mark)

1) сялянская абшчына ў сярэдневяковай Зах. Еўропе;

2) пагранічная адміністрацыйная акруга ў Франкскай дзяржаве і сярэдневяковай Германіі на чале з маркграфам.

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

клан

(англ. clan, ад кельц. clann)

1) радавая абшчына, род (першапачаткова ў кельцкіх народаў);

2) перан. замкнутая група людзей, звязаных якімі-н. агульнымі інтарэсамі (эканамічнымі, дзелавымі і інш.).

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)