1. Колькі хочацца, удосталь. Нагнуўся Андрэй і напіўся ўволю крынічнай вады.Якімовіч.У цырку Вараны быў у жанглёра... Уволю еў аўса, не знаў на працы зморы.Корбан.Насмяяўшыся ўволю, студэнты .. павалілі ў актавую залу.Карпюк.
2. Многа, у поўным дастатку. Людзі шчыты пастаўлялі на полі, каб затрымаць вас [снягі], Мець вільгаці ўволю.Лужанін.//узнач.вык. Многа, даволі. У хаце дастатак завёўся: хлеба і грошай уволю.Васілевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шлёпанцы, ‑аў; адз. шлёпанец, ‑нца, м.
Разм.
1. Хатнія туфлі, звычайна без заднікаў. Маці зашаркала шлёпанцамі па падлозе і падышла да стала.Сачанка.[Ніна] ўсадзіла ногі ў шлёпанцы і вярнулася к тэлефону — пазваніць Васілю Кузьмічу.Лобан.
2. Гучныя, звонкія ўдары далонню па целе. І шлёпанцы сыпаліся па азадачку хлопчыка. Гаспадыня хаты раздае сваім дзіцянятам — гэтым неахайным, мурзатым і шматлікім стварэнням — па кавалачку хлеба, часам супакойваючы таго, другога добрым шлёпанцам.Лынькоў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
эквівале́нт, ‑у, М ‑нце, м.
Што‑н. раўназначнае, раўнацэннае, раўнасільнае чаму‑н., здольнае поўнасцю замяніць яго. Хімічны эквівалент. Механічны эквівалент цяпла. □ Даніну модзе на грэчаскія словы аддавалі некаторыя дзеячы праваслаўя шляхам замены сваіх славянскіх прозвішчаў грэчаскімі эквівалентамі.Жураўскі.Сорак, восемдзесят, сто дваццаць грамаў — чвэртка, палавіна, тры чвэрткі пайка, шэры наздраваты кавалак салдацкага хлеба быў такі фантастычна магутны эквівалент, што да зеніту яго, да поўнай вагі, цэны, здаецца, і не даходзілі.Брыль.
[Лац. aequivalens, aequivalentis — раўназначны, раўнацэнны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
зарабля́ць сабе́ на хлеб sich (D) sein Brot verdíenen;
пазбаўля́цькаго-н.кава́лка хлебаj-n um Lohn und Brot bríngen*;
штодзённы хлеб das täglich(e) Brot;
◊
сядзе́ць на чужы́м хлебе bei j-m das Gnádenbrot éssen*;
гало́днай куме́ хлеб наўме́≅ der Láhme fíndet überáll Krücken
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
тра́нспарт
(ад лац. transportare = перамяшчаць)
1) галіна народнай гаспадаркі, звязаная з перавозкай людзей і грузаў, а таксама сродкі для такой перавозкі (напр. чыгуначны т., аўтамабільны т.);
2) партыя грузаў, што прыбылі разам (напр. т. хлеба);
3) сукупнасць сродкаў перавозкі спецыяльнага прызначэння (напр. санітарны т.);
4) ваеннае судна для перавозкі грузаў, людзей (напр. мінны т., дэсантны т.).
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ке́пала ’капун, капуха’ (Жыв. сл., Янк. Мат.). Гл. кепацца. Магчыма, утворана пры дапамозе суфікса ‑ала ад капаць (параўн. семантычна капун) з другасным пераносам націску на каранёвы галосны (ка́пала > ке́пала, а > е пад націскам) (параўн. Сцяцко, Афікс. наз., 93–94). Іншую версію прапануе Непакупны (Лекс. балтызмы, 29) з літ.kẽpalas ’булка хлеба’. Семантычнае разыходжанне ён тлумачыць наступным чынам. Тое ж літ. утварэнне з іншым суфіксам kepaĩšis, апрача значэння ’хлеб, ляпёшка’, мае яшчэ пераноснае значэнне ’мямля, размазня’. Гэтай версіі прытрымліваецца таксама Лаўчутэ (Балтизмы, 67).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пе́чыва ’печаныя вырабы з мукі’ (ТСБМ), пе́чыво ’тс’, ’адна выпечка хлеба’ (слонім., саліг., Нар. словатв.; рагач., кіраў., Нар. сл.; Шат.), укр.пе́чиво ’тс’, ’смажанае мяса’, рус.пе́чиво ’печанае; смажанае’, польск.pieczywo ’пячэнне’, в.-луж.pječwo ’хлебабулачныя вырабы’, н.-луж.pjacywo ’пячэнне, булачкі’, чэш., славац.pečivo ’тс’, ’хлебабулачныя вырабы’, славен.pecívo ’праца хлебапёка’, серб.-харв.пе̏циво ’булачныя вырабы’, ’што-небудзь спечанае’, ’смажаніна’, макед.печиво ’смажанае мяса’, балг.печи́во ’смажанае ў духоўцы альбо на пліце’. Прасл.*pečivo ’якое пячэцца’ (Бязлай, 3, 18). Да пячы́ (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прыпё́к1 ’прыбаўка вагі хлеба пасля выпечкі ў параўнанні з вагой затрачанай на яго мукі’ (ТСБМ, Стан.). Рус.припёк ’тс’. Нулявы дэрыват ад дзеяслова прыпякаць < пячы (гл.), дзе пры‑ мае значэнне прыбаўлення, параўн. з адваротным значэннем рус.припека́ть ’патраціць усю муку на выпечку’, гл. Чарныш, Слов. лексика, 49.
Прыпё́к2 ’моцная спёка, гарачыня ад сонца’ (ТСБМ). Рус.припёк ’тс’, польск.przypiek, серб.-харв.при̏пека ’тс’, балг.при́пек ’месца, дзе моцна пячэ сонца’, макед.припек ’тс’, припека ’сонцапёк, гарачыня’. Гл. папярэдняе слова.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
sandwich1[ˈsænwɪdʒ]n. са́ндвіч, бутэрбро́д;
a ham sandwich бутэрбро́д з вяндлі́най;
a sandwich box скры́нка для бутэрбро́даў;
a hero sandwich «сняда́нак геро́я» (гарачая страва са смажанага хлеба з мясам, сырам, памідорамі і да т.п.);
a three-decker sandwichAmE шматсло́йны бутэрбро́д з мя́сам, памідо́рамі, маянэ́зам і да т.п.
♦
a sandwich of good and bad ≅ уся́к быва́е – i до́бра, i ке́пска;
1. Рабіць халодным, дзьмучы на гарачую страву. Усе пафукваюць ды студзяць І верашчаку тую вудзяць І толькі чаўкаюць губамі Ды зрэдку скрыгаюць зубамі.Колас.Драбок снедае. Есць ён па-старамоднаму: кусае хлеба, жуе, чэрпае лыжкай поліўку, але да рота лыжку адразу не падносіць, а кладзе на лусту хлеба і зацята студзіць.Навуменка.// Дзьмуць, фукаць на больку. [Дзядзька Мікалай] нізка нагнуўся і пачаў студзіць рану.Ставер.
2. Халадзіць, марозіць. Холад студзіць ногі, падбіраецца да спіны.Асіпенка.Раса апала. Ядраная, празрыстая, яна толькі дзе-нідзе холадна паблісквала ў лапушыстых лісцях малачаю ды студзіла, мачыла ногі ў густых зарасніках алешніку і крушыны.Сачанка.// Астуджваць, выпускаючы цяпло. [Вулька:] — Дзе гэта відана, каб так часта попел выносіць, толькі хату студзіць.Лынькоў.//перан. Прыводзіць да стану здранцвення. А непадалёку ад школы .. [Шпак] убачыў на тоўстых суках ліпы двух павешаных дзядоў, якіх фашысты палічылі партызанамі і цяпер цешыліся сваёй перамогай. Усё гэта адразу зразумеў Шпак, і ўсё гэта цяпер студзіла ў яго жылах кроў.Ваданосаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)