закла́сці, -ладу́, -ладзе́ш, -ладзе́; -ладзём, -ладзяце́, -ладу́ць; -ла́ў, -ла́ла; -ладзі́; -ла́дзены; зак., што.

1. Пакласці што-н. за што-н. або змясціць куды-н. з пэўнай мэтай.

З. рукі за спіну.

З. набой у стрэльбу.

2. Заняць, запоўніць прастору чым-н.

З. стол кнігамі.

З. прабоіну ў сцяне цэглай.

3. Паклаўшы аснову, пачаць будаўніцтва чаго-н.

З. фундамент дома.

З. сад.

З. асновы выхавання дзіцяці (перан.).

4. Пакласці, змясціць для захавання (спец.).

З. дзесяць ям сіласу на зіму.

5. Уставіць што-н. паміж чым-н. (або ў што-н.), каб адзначыць.

З. патрэбнае месца ў кнізе закладкай.

6. Аддаць у заклад (у 1 знач.).

З. гадзіннік.

7. безас. Пра хваравітае адчуванне цяжару ў грудзях, носе, вушах (разм.).

Заклала вушы.

Грудзі заклала.

|| незак. заклада́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е і закла́дваць, -аю, -аеш, -ае.

|| наз. заклада́нне, -я, н., закла́дванне, -я, н. і закла́дка, -і, ДМ -дцы, ж. (да 3—5 знач.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

адкі́нуць, -ну, -неш, -не; -кінь; -нуты; зак.

1. каго-што. Кінуць убок, назад, наперад; рэзка, з сілай адштурхнуць.

А. камень.

2. перан., каго-што. Не прыняць, адмовіцца ад чаго-н. (разм.).

А. усе магчымасці.

А. сумненні.

3. перан., каго-што. Атакуючы, прымусіць адступіць.

А. ворага далёка назад.

4. што. Адкрыць, адвесці ўбок, адвярнуць, закінуць назад што-н., замацаванае адным краем.

А. века скрыні.

5. Адвесці назад, убок; закінуць (галаву, руку, нагу).

А. галаву.

6. каго-што. Зменшыць на пэўную колькасць, адняць.

А. сотню рублёў.

7. ас. і безас., каго-што. Вярнуцца (пра хваробу).

Грып яго адкінуў (разм.).

8. што. Адбіць, стварыць (цень, святло і пад.).

Сад адкінуў густы цень.

9. перан. Вярнуць да пройдзенай стадыі ў развіцці чаго-н.

Вайна ўсё адкінула назад.

10. Не прыняць пад увагу пры лічэнні, ацэнцы каго-, чаго-н.

Улічыць галоўнае, адкінуць выпадковае.

◊

Адкінуць хвост (капыты) (разм.) — памерці.

|| незак. адкі́дваць, -аю, -аеш, -ае.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

які́, -а́я, -о́е; займ.

1. пыт. і адносны. Абазначае пытанне пра якасць, уласцівасць, прымету чаго-н.

Якое сёння надвор’е? Не ведаю, якое сёння чысло.

2. у клічных сказах. Абазначае ацэнку якасці каго-, чаго-н., выражае захапленне, здзіўленне, абурэнне і пад.

Які сад!

Якая бяда!

Які нягоднік!

3. Пры рытарычным пытанні ці ў рэпліцы ў адказ абазначае адмаўленне: ніякі, зусім не.

Які з яго паляўнічы? Ай, які там заработак.

Мала атрымалі.

4. неазнач. Тое, што і які-небудзь (у 1 знач.; разм.).

Праз якую гадзіну пад’едзе і бацька.

◊

Калі што якое (разм.) — калі здарыцца што-н. нечаканае, узнікнуць якія-н. цяжкасці, непрыемнасці.

Які б ні быў (разм.) — які хочаш, любы; такі, які ёсць, калі іншага няма, іменна такі.

Які-ніякі (разм.) — хоць які-н., няхай нязначны, не надта добры.

Якое-ніякое жыллё, а сваё.

Які яшчэ? (разм.) — ужыв. ў знач. «які» для ўзмацнення пытання.

Акучнік забраў Сяргей. — Які яшчэ Сяргей?

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ператвары́ць сов.

1. преврати́ть, обрати́ть;

п. краі́ну ў квітне́ючы сад — преврати́ть страну́ в цвету́щий сад;

вёску ~ры́лі ў ву́зел абаро́ны — дере́вню преврати́ли в у́зел оборо́ны;

п. у жарт — преврати́ть (обрати́ть) в шу́тку;

2. преобрази́ть;

п. зямлю́ — преобрази́ть зе́млю;

3. (в дело, в жизнь) претвори́ть, воплоти́ть;

п. ма́ры ў жыццё — претвори́ть (воплоти́ть) мечты́ в жизнь;

4. (у каго, што) фольк. преврати́ть, оберну́ть (в кого, что, кем, чем);

чараўні́ца ~ры́ла чалаве́ка ў дрэ́ва — колду́нья преврати́ла челове́ка в де́рево

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

plant

[plænt]

1.

n.

1) расьлі́на, расьці́на f.

2) расса́да f. (гаро́дніны, кве́так); флянс -а, са́джанец-ца́ m. (дрэ́ваў, кусто́ў)

3) заво́д -у m.

chemical plant — хімі́чны заво́д

2.

v.

1) садзі́ць

2) заса́джваць (напр. кве́ткамі, бу́льбай); наса́джваць (напр. сад)

3) пуска́ць для разво́ду (ры́бу)

4) мо́цна ўстаўля́ць, утыка́ць; ста́віць (ва́рту)

5) засно́ўваць pf. (калёнію, го́рад)

planting of a forest — паса́дка ле́су

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)

zapuścić

зак.

1. запусціць; апусціць;

zapuścić sieci — закінуць нерат;

zapuścić kurtynę — апусціць заслону;

2. запусціць, закінуць;

zapuścić ogród — запусціць сад;

3. адпусціць (адгадаваць);

zapuścić wąsy — адпусціць вусы;

4. запусціць, пусціць;

zapuścić silnik — запусціць матор

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

агні́сты, ‑ая, ‑ае.

1. Які свеціцца, як агонь. Агністая чырвань на ўсходзе Адсвечвае, грае пажарам. Колас. Лес зашумеў мацней, захістаўся. Збоку бліснула яркая агністая паласа. Якімовіч. // Падобны колерам да агню; які адлівае фарбамі агню. З табою, клён, я разважаю. З тваёй агністай галавой. Броўка. // Пякучы, гарачы, як агонь. Усё дзіка, пустынна імшыцца, Агністая спёка стаіць. Багдановіч.

2. Палымяны, бліскучы, які ззяе ад узрушэння і пачуцця (пра вочы, позірк). Цёмны сад-вінаград, Цвет бяленькі вішнёвы, — І агністы пагляд, І гарачыя словы. Багдановіч. // перан. Палымяны, страсны. Любіў жыццё, свабоду я Душой сваёй агністай... Броўка. // Натхняльны, страсны. Сотні тысяч галодных Узнімаюць, як сцяг, Два агністыя словы: — Мір і хлеб! Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адве́даць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; зак.

1. каго-што і без дап. Праведаць, наведаць каго‑, што‑н. Яму [Януку Сялібу] хацелася адведаць дом, Зноў паглядзець на роднае гняздо. Танк. [Рыгорыха:] — Прыязджае маці, Глафіра Парфіраўна, адведаць магілу сына, паглядзець наша жыццё. Гурскі. [Панна Рузя:] — Ваша ранейшая настаўніца колькі ўжо часу хварэе, а вы?.. Хоць бы разочак схадзілі адведаць! Ганьба!.. Брыль.

2. чаго. З’еўшы або выпіўшы трохі чаго‑н., вызначыць смак; пакаштаваць. — Просіць садоўнік Наведацца ў сад, Бабка Тадора Адведаць чарніц. Броўка. Пакаштуй, калі хочаш, адведай — Вунь — кубанскія кавуны! Прыходзька.

3. чаго. Спазнаць, зведаць, паспытаць. Гуляюць хмаркі ў небе сінім, І ледзь хвалюецца рака... Так моцна хочацца дзяўчыне Адведаць шчасце рыбака. Іверс.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

траха́, прысл.

Разм. Чуць, амаль. Касніцкі ўскінуў на плечы граблі і вілы і рушыў ісці, цень яго быў гэтакі доўгі, што галава ўпіралася ў былы папоўскі сад, а граблі з віламі каб траха, дык дайшлі б да самай царквы. Чорны. Затое мы самі назвалі пастку лаўком, гэты лавок нагадваў цыліндр даўжынёю не болей за метр, а дыяметрам траха меней паўметра. Масарэнка.

•••

Траха не... — чуць не, амаль не. Дачка акінула бацьку такім ледзяным позіркам, што таго траха не скаланула, але ён не падаў выгляду, што адчувае сябе няёмка. Чарнышэвіч.

Траха што — амаль што. Ды траха што і ўсе выкладчыкі мелі дачыненне да друку — былі аўтарамі першых беларускіх падручнікаў. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

цвялі́ць, цвялю, цвеліш, цвеліць; незак., каго-што.

1. Дражніць, раздражняць. [Ілья Ільіч:] — Дзеці бегаюць па вуліцы, сабак цвеляць. Кулакоўскі. — Ой, сціхні хоць ты, Сяргей, не цвялі душу, — замахаў на Церахава Павел Кукушкін. Місько. // Выклікаць зайздрасць. [Мацвей] з першага разу адолеў араць і ўжо Андрушку паказваў, што ён ледзь не адной рукой можа трымаць плуг. А Андрушку гэта цвяліла. Лобан. // Хваляваць, расчульваць каго‑н. Частушкі аб каханні Мішка сабраў у папуры і так цвяліў імі хлопцаў і дзяўчат, так расчульваў, што рабіліся яны, як ліповыя — гні куды хочаш. Ермаловіч.

2. Выклікаць якія‑н. пачуцці, надзеі, жаданні. Мае сябры, Надзея цвеліць, Што не рассыплецца краса — Яна дажджом пялёсткаў белых Аквеціць новы зорны сад. Глебка.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)