ра́дыус, ‑а, м.

1. Адрэзак прамой, які злучае які‑н. пункт акружнасці або паверхні шара з цэнтрам, а таксама даўжыня гэтага адрэзка.

2. перан. Велічыня дзеяння, распаўсюджання чаго‑н. (у адносінах да якога‑н. цэнтра). Брыгада стаяла ў лясах і ў рэдкіх уцалелых ад карнікаў і авіябамбёжак лясных вёсачках у радыусе кіламетраў дванаццаць. Хадкевіч.

[Лац. radius — спіна, кола, прамень.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

факто́рыя, ‑і, ж.

1. Гандлёвая кантора і пасяленне еўрапейскіх купцоў у каланіяльных краінах. Засталіся руіны рымскіх крэпасцей і грэчаскіх факторый, астаткі старадаўніх паселішчаў. Самуйлёнак.

2. Пункт, які займаецца закупам прадметаў промыслу і гандлем у аддаленых прамысловых раёнах. Факторыя — гэта вялікі магазін, куды паляўнічыя прывозяць пушніну і дзе атрымліваюць за яе розныя тавары і грошы. Бяганская.

[Англ. factory.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

назіра́льны

1. Beóbachtungs-;

назіра́льн пункт Beóbachtungsstand m -(e)s -stände, Beóbachtungsposten m -s, -;

назіра́льная ра́да Áufsichtsrat m -(e)s -räte;

2. (пра чалавека) schárfsichtig, áufmerksam

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

Artíkel

m -s, -

1) арты́кул (у газеце)

2) тава́р, прадме́т; пункт (дагавору)

3) грам. арты́кль

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

збо́рны, -ая, -ае.

1. Які з’яўляецца месцам збору каго-н.

З. пункт.

2. Які складаецца з аб’яднаных у цэлае разнародных частак.

Зборная каманда (у спорце: з лепшых ігракоў розных каманд).

3. Састаўлены з асобных гатовых дэталей, элементаў; заснаваны на прымяненні такіх дэталей.

З. дом.

Зборныя канструкцыі.

Зборнае домабудаўніцтва.

4. Абагульнены, які адносіцца да многіх.

З. літаратурны вобраз.

5. У граматыцы — які абазначае сукупнасць прадметаў ці асоб, што ўспрымаюцца як адзінае цэлае.

Зборныя назоўнікі.

|| наз. збо́рнасць, -і, ж.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

ва́рта¹, -ы, ДМ -рце, ж.

1. Група людзей, прызначаная ахоўваць каго-, што-н.

Паставіць варту.

2. Вартаванне, абавязкі па ахове чаго-н.

Заступіць на варту.

3. Пункт вартавання, пост.

Паставіць на варту.

◊

Быць на варце — ахоўваць, абараняць што-н.

На варце чаго (быць або стаяць; высок.) — ахоўваючы і абараняючы што-н.

На варту чаго (высок.) — на абарону.

Узяць пад варту — арыштаваць.

|| прым. вартавы́, -а́я, -о́е (да 1 і 2 знач.).

Вартавыя пункты.

Пад аховай вартавых (наз.).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

пост¹, паста́, мн. пасты́, пасто́ў, м.

1. Асоба або група людзей, якія вядуць назіранне за чым-н. або ахоўваюць што-н.

Міліцэйскі п.

2. Месца, пункт, адкуль вядзецца назіранне, дзе знаходзіцца ахова.

Баявы п.

Памерці на пасту (перан.: пры выкананні абавязкаў).

3. Адказная пасада.

Заняць высокі п.

4. Месца, у якім сканцэнтравана кіраванне рознымі тэхнічнымі сродкамі, сігналамі.

Цэнтральны п.

|| прым. паставы́, -а́я, -о́е (да 1, 2 і 4 знач.).

Паставая будка.

Паставая служба.

Паставая ведамасць (службовы дакумент каравула).

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

фармірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны; незак.

1. каго-што. Выпрацоўваць у каго-н. адпаведныя рысы характару, светапогляд і пад.

Ф. характар вучняў.

2. што. Ствараць, арганізоўваць (калектыў, клас, вайсковую часць і пад.).

Ф. атрад.

Ф. урад.

3. што. Састаўляць цягнік, счэпліваючы пэўным парадкам вагоны.

Ф. таварны састаў.

|| зак. сфармірава́ць, -ру́ю, -ру́еш, -ру́е; -ру́й; -рава́ны.

|| наз. фармірава́нне, -я, н. і фарміро́ўка, -і, ДМ -о́ўцы, ж.

|| прым. фарміро́вачны, -ая, -ае (да 2 і 3 знач.).

Ф. пункт.

Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)

footing [ˈfʊtɪŋ] n.

1. апо́ра, пункт апо́ры;

lose one’s footing спатыкну́цца, паслізну́цца

2. асно́ва;

on a legal/scientific footing на зако́ннай/навуко́вай асно́ве

3. узаемаадно́сіны;

be on an equal footing (with) быць на адно́лькавых права́х

Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)

аспе́кт, ‑у, М ‑кце, м.

Кніжн. Пункт погляду, з якога разглядаюцца прадметы, паняцце з’явы; разуменне чаго‑н. у пэўнай плоскасці. Другі важны аспект у рабоце з чалавекам — павышэнне яго сацыяльная, грамадзянскай адказнасці, усталяванне пачуцця дысцыпліны, высокай культуры ў працы. Машэраў. Але прырода ў Коласа, паэта-селяніна, не толькі прадмет любавання, яна, калі хочаце, мае сацыяльны аспект. Навуменка.

[Ад лац. aspectus — погляд.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)