заканамерныя зросткі двух (Д. простыя, адзінарныя) ці некалькіх (Д. полісінт. шматразовыя) крышталёў з падобнымі крышт. рашоткамі, якія арыентаваны паралельна двум геаметрычным элементам. Паводле генезісу адрозніваюць Д. першасныя (росту, рэкрышталізацыйныя і камбінаваныя) і Д. другасныя (інверсійныя, дэфармацыйныя, інтэрферэнцыйныя). Паводле спосабу фарміравання вылучаюць Д. кантактавыя, поўныя, няпоўныя, замкнёныя.
Двайнікі: а — двайнік гіпсу («ластаўчын хвост»); б — полісінтэтычны двайнік плагіяклазу; в — каленчаты трайнік рутылу.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
«ВІ́ШАНЬКА»,
бел.нар. гульня. У гульню «Вішаньку» («Ірваць вішаньку») гуляюць пераважна на Каляды. Дзяўчына становіцца на ўслончыку паміж двух хлопцаў, якія, узяўшыся за рукі, ахоўваюць яе («вішаньку») ад трэцяга, што стаіць побач з імі. Дзяўчына, трымаючы ў роце саломінку, паварочвае галаву з боку ў бок. Той трэці павінен падскочыць да дзяўчыны і губамі схапіць саломінку. Калі гэта ўдаецца, дзяўчына цалуе яго.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дыястэрэаме́ры
[ад дыя- + стэрэа(іза)меры]
ізамеры, якія адрозніваюцца паміж сабой канфігурацыяй двух або некалькіх элементаў асіметрыі і не адносяцца адзін да аднаго як прадмет да яго люстэркавага адлюстравання.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
каталекты́чны
(гр. katalektikos)
які датычыць каталектыкі, звязаны з ёю, к. верш — верш з усечанай канцоўкай, без аднаго або двух ненаціскных складоў у апошняй стапе.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
пратра́ктар
(ад лац. protractus = перацягнены)
марскі прыбор, што служыць для абазначэння на карце месцазнаходжання карабля, якое вызначаюць пры дапамозе двух вуглоў паміж трыма арыенцірамі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
трапе́цыя
(гр. trapezion = столік)
1) мат. чатырохвугольнік з дзвюма паралельнымі і дзвюма непаралельнымі старанамі;
2) гімнастычная прылада ў выглядзе перакладзіны, падвешанай на двух тросах.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ахра́на ’варта’ (Бяльк.), ахранка, ахраннік (БРС). Запазычана з рус.охрана, охранка, охранник (адносна апошніх двух гл. Крукоўскі, Уплыў, 48), што ў сваю чаргу ад ц.-слав.хранити, параўн. адпаведныя ўсходнеславянскія формы ахарона (укр.охорона, рус.охорона) ’ахова’, хараніць (укр.хоронити, рус.хоронить) ’хаваць’, якія ўзыходзяць да прасл.*xorna, *xorniti. Рус. няпоўнагалосныя формы разглядаюцца як «неаславянізмы», узнікшыя пад польскім уплывам, Кохман, Зб. Бархудараву, 194.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Жу́шчэрыць ’жаваць’ (Мат. Гом.). Рус.дыял.разан., пенз., сімб., сарат., уладз., казан., алан., урал., куйбыш., ніжнегар.жу́щерить ’есці, жаваць’, разан., цвяр., маск., уладз.жу́стерить, арл.жу́старить, наўг., валаг.жу́шкорить, цвяр., наўг.жухто́рить ’тс’. Няясна, магчыма, вынік злажэння двух кораняў жу‑ (< *gi̯eu‑, гл. жаваць) і *(s)ker‑ ’рэзаць’ ці ’жорсткі, сухі, худы’ альбо *(s)ter‑ ’цвёрды’. Покарны, 1, 933, 938–939, 1022.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
до́шка, -і, ДМ -шцы, мн. -і, -шак, ж.
1. Плоскі з двух бакоў кавалак дрэва невялікай таўшчыні, які атрымліваецца шляхам падоўжнай распілоўкі бервяна.
Сасновыя дошкі.
2. Школьная прылада, на якой пішуць мелам.
Пісаць на дошцы.
3. Пласціна, пліта.
Мармуровая д.
Шахматная д.
Д. аб’яў.
◊
Ад дошкі да дошкі (прачытаць, вывучыць; разм.) — ад пачатку да канца.
Ставіць на адну дошкукаго з кім (разм.) — прыраўноўваць каго-н. да каго-н., прызнаваць роўным з кім-н.
|| памянш.до́шчачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
му́фта, ‑ы, ДМ ‑фце, ж.
1. Прыналежнасць жаночай вопраткі, род адкрытага з двух бакоў цёплага мяшочка для сагравання рук. Ідучы, .. [Рыма] не размахвала рукамі, як гэта рабіў.. [Міхась], а ўвесь час трымала іх у муфце.Лупсякоў.
2.Спец. Прыстасаванне, якое служыць для злучэння канцоў труб, валаў, стальных канатаў і пад. Жалезная муфта. Гумавая муфта. Муфта счаплення.
[Ад ням. Muffe.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
