рабо́чы², -ая, -ае.
1. Які мае адносіны да рабочага¹, рабочых, уласцівы ім.
Р. клас.
Р. рух.
Па-рабочаму (прысл.).
2. Які непасрэдна выконвае работу, пэўнае дзеянне.
Рабочыя часткі машыны.
Рабочыя пчолы.
3. Які жыве са сваёй працы; працоўны.
Р. чалавек.
4. Які служыць, прызначаны для работы, выкарыстоўваецца ў рабоце.
Р. інструмент.
Рабочае адзенне.
Р. стол.
5. Устаноўлены для работы, заняты работай (пра час).
Р. дзень.
Р. сезон.
○
Рабочая сіла — сукупнасць фізічных і духоўных магчымасцей чалавека, якія выкарыстоўваюцца ім у працэсе вытворчасці.
Рабочыя рукі — рабочыя, рабочая сіла.
Не хапае рабочых рук.
◊
У рабочым парадку (зрабіць, вырашыць што-н.) — у працэсе работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
рэ́дкі, -ая, -ае; радзе́йшы, -ая, -ае.
1. Недастаткова густы, вадзяністы.
Р. кісель.
Рэдкая смятана.
2. Які складаецца з далёка размешчаных адзін ад аднаго частак, не густы; не шчыльны.
Рэдкая барада.
Рэдкія зубы.
Р. невад (няшчыльна сплецены).
3. Размешчаны на вялікай адлегласці адзін ад аднаго.
Рэдкія паўстанкі.
4. Які складаецца з аддаленых адзін ад аднаго момантаў.
Рэдкія стрэлы.
Р. пульс.
5. Які паўтараецца, адбываецца, з’яўляецца праз вялікія прамежкі часу.
Рэдкая з’ява.
Р. госць.
Р. чалавек (выдатны, выключны па сваіх якасцях). Рэдка (прысл.) бачыцца.
Рэдкія металы.
|| наз. рэ́дкасць, -і, ж. (да 2—4 і ў некаторых спалучэннях да 5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
цень, -ю, мн. -і, -яў, м.
1. Месца, заслоненае чым-н. ад сонца.
Пад дрэвамі быў ц.
2. Невыразныя абрысы фігуры, сілуэт.
У акне прамільгнуў нечы ц.
3. перан., чаго. Адлюстраванне ўнутранага стану чалавека (смутку, трывогі, болю і пад.).
Па твары прамільгнуў ц. страху.
4. перан., чаго. Здань, дух.
Цені мінулага.
Цені продкаў.
5. перан., чаго. Нязначная, вельмі малая колькасць, доля.
І ценю праўды тут няма.
6. Пра каго-н. вельмі аслабленага, худога.
Не чалавек, а ц.
◊
Кідаць цень на каго-што (разм.) — выклікаць падазрэнне да каго-н.
Як цень (разм.) — неадчэпна (хадзіць за кім-н.).
|| прым. ценявы́, -а́я, -о́е (да 1 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
паса́да ж (месца на службе) Amt n -(e)s, Ämter; Dienst m -es, -e, Díenststellung f -, -en;
займа́ць паса́ду ein Amt bekléiden, im Ámte stehen*;
вы́зваліць ад паса́ды séines Ámtes enthében*;
пакі́нуць паса́ду sein Amt níederlegen;
дзяржа́ўныя паса́ды öffentliche Ämter;
быць зацве́рджаным у паса́дзе im Amt bestätigt wérden;
чалаве́к з вялі́кай паса́дай ein Mann in Amt und Würden
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
нату́ра ж
1. (характар, тэмперамент) Natúr f -, -en, Charákter [kɑ-] m -s, -tére, Wésenart f -, -en;
ён паво́дле нату́ры сці́плы чалаве́к er ist von Natúr aus beschéiden;
2. маст (мадэль) Modéll n -s, -e;
яна (па)служы́ла нату́рай для гэ́тай ста́туі sie stand für diese Státu¦e Modéll;
малява́ць з нату́ры nach der Natúr zéichnen;
нату́рай (прадуктамі) in Naturáli¦en; in natúra
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
даліка́тны
(польск. delikatny, ад лац. delicatus)
1) ветлівы ў абыходжанні з людзьмі, ласкавы, уважлівы (д. чалавек);
2) які патрабуе тактоўных адносін (д-ае пытанне);
3) кволы; выпеставаны (д-ыя пальцы);
4) тонкі, мяккі, прыемны навобмацак (д-ая тканіна);
5) перан. прыемны на пах, смак, гучанне (д-ыя духі, д-ыя стравы, д-ая мелодыя).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
загі́нуць сов.
1. поги́бнуть; пропа́сть;
такі́ чалаве́к не мо́жа з. — тако́й челове́к не мо́жет поги́бнуть (пропа́сть);
до́брая спра́ва не ~не — хоро́шее де́ло не поги́бнет;
2. (о животных) пасть, подо́хнуть;
3. перен. (о надеждах, планах и т.п.) ру́хнуть;
◊ з. як руда́я мыш — пропа́сть ни за что;
ні за грош з. — ни за грош пропа́сть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
няшча́сны
1. прил. несча́стный; несчастли́вый;
н. чалаве́к — несчастли́вый челове́к;
2. прил. несча́стный;
н. вы́падак — несча́стный слу́чай;
3. прил. (вызывающий жалость) жа́лкий;
н. вы́гляд сусе́да мяне́ ўсхвалява́ў — жа́лкий вид сосе́да меня́ взволнова́л;
4. прил., разг. (ничтожный, презренный) несча́стный, жа́лкий;
~ныя дзве ты́сячы рублёў — несча́стные (жа́лкие) две ты́сячи рубле́й;
5. в знач. сущ. несча́стный
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
саступі́ць сов.
1. (с места) сойти́;
чалаве́к хістану́ўся, але з ме́сца не ~пі́ў — челове́к пошатну́лся, но с ме́ста не сошёл;
с. з ле́свіцы — сойти́ с ле́стницы;
~пі́ з даро́гі — сойди́ с доро́ги;
2. (о цене) уступи́ть, сба́вить;
не с. ні капе́йкі — не уступи́ть ни копе́йки;
3. прост. уступи́ть;
с. ме́сца — уступи́ть ме́сто
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
Discentem comitantur opes, comitantur honores
Таго, хто вучыцца, суправаджаюць багацце і пашана.
Того, кто учится, сопровождают богатство и почёт.
бел. Лепей вучоны, ж залачоны. Не кручан ‒ не рамень, не вучан ‒ не чалавек. Навука даражэй за золата.
рус. Верёвка крепка повивкой, а человек знанием. Знание ‒ сила. Счастье тот добывает, кто ума ученьем набирает. Наука верней золотой поруки. Кто грамоте горазд, тому не пропасть. Не учась грамоте, в попы не ставят. Красна птица перьем, а человек ученьем. Ученье в счастье украшает, а при несчастье утешает. Чем больше науки, тем ловчее руки.
фр. Mémoire et usage rendent l’homme plus sage (Знание и опыт умудряют человека).
англ. Knowledge makes one laugh, but wealth makes one dance (Ст знаний мы смеёмся, от богатства пляшем). Knowledge is power (Знание ‒ сила).
нем. Wer das ABC recht kann, hat die schwerste Arbeit getan (Кто знает хорошо азбуку, сделал труднейшую работу).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)