трыпціх, ‑а, м.

1. Кампазіцыя з трох карцін, барэльефаў, малюнкаў і пад., аб’яднаных адной ідэяй, тэмай і сюжэтам. Разважаючы над гэтым, я прызнаўся Міхасю Андрэевічу, што лічыў яго карціны «Пакаранне», «Рабочыя» і «Хлеб» трыпціхам. Зуёнак. // Паэтычны твор з трох вершаў, урыўкаў і пад., аб’яднаных агульнай задумай.

2. Складаны абраз 1, які мае тры створкі.

[Грэч. triptychos — трайвы.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

е́сці несов.

1. есть, ку́шать;

ве́льмі хаце́лася е.о́чень хоте́лось есть;

е́шце, калі́ ла́ска — ку́шайте, пожа́луйста;

2. есть;

густы́ дым еў во́чы — густо́й дым ел глаза́;

3. есть;

яду́ць камары́ — едя́т комары́;

моль есць адзе́нне — моль ест оде́жду;

4. перен. (мучить) есть, глода́ть;

мяне́ есць туга́ — меня́ ест (гло́жет) тоска́;

5. перен., прост. (изводить) грызть, есть;

е. каго́е́будзь з ра́ніцы да ве́чара — грызть (есть) кого́-л. с утра́ до ве́чера;

е. вача́мі — есть глаза́ми;

е. про́сяць — (шутл., об обуви) есть про́сят;

еш — не хачу́ — ешь — не хочу́;

е́жма (по́едам) е. — по́едом есть;

дарэ́мна хлеб е. — зря хлеб есть;

е. чужы́ хлеб — есть чужо́й хлеб;

е. хлеб — (з чаго) име́ть сре́дства к жи́зни;

ма́ла ка́шы еў — ма́ло ка́ши ел;

пасалі́ўшы, мо́жна е. — сно́сно; та́к себе; бо́лее или ме́нее;

е. папо́ўніцы — есть (упи́сывать) за о́бе щёки;

есць як не ў сябе́ — и куда́ то́лько у него́ дева́ется;

няха́й бу́дзе — е. не про́сіць — запа́с карма́на не дерёт;

хлеб-соль еш, а пра́ўду рэжпосл. хлеб-соль ешь, а пра́вду режь;

чаго́ не ясі́, таго́ ў рот не нясі́посл. чего́ не ешь, того́ в рот не неси́;

па ім няха́й хоць воўк траву́ есцьпогов. по нему́ хоть трава́ не расти́;

у го́ры жыць ды з пе́рцам е.погов. ирон. в го́ре жить и с пе́рцем есть;

хто не працу́е, той не есцьпосл. кто не рабо́тает, тот не ест

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

загарну́ць сов.

1. (что-л. сыпучее) загрести́;

з. по́пел — загрести́ золу́;

2. (у што) заверну́ть, обверну́ть (чем), оберну́ть (чем);

з. хлеб у папе́ру — заверну́ть хлеб в бума́гу;

з. пля́шку ў ху́стку — заверну́ть буты́лку в плато́к;

3. закры́ть;

з. кні́гу — закры́ть кни́гу;

4. (загнуть край ткани) заверну́ть;

з. крысо́ во́праткі — заверну́ть полу́ оде́жды;

5. засы́пать; (семена) заде́лать;

з. зямлёю — засы́пать землёй

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

мя́ккі в разн. знач. мя́гкий;

м. хлеб — мя́гкий хлеб;

мя́ккае святло́ — мя́гкий свет;

м. го́лас — мя́гкий го́лос;

мя́ккія ру́хі — мя́гкие движе́ния;

м. хара́ктар — мя́гкий хара́ктер;

м. ваго́н — мя́гкий ваго́н;

мя́ккая паса́дка — мя́гкая поса́дка;

мя́ккія зы́чныялингв. мя́гкие согла́сные;

мя́ккая вада́ — мя́гкая вода́;

м. знак — мя́гкий знак;

мя́ккая мэ́бля — мя́гкая ме́бель;

мя́ккае паднябе́ннеанат. нёбная занаве́ска;

м. як воск — мя́гкий как воск

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)

Тост ’застольная здравіца, прапанова выпіць у гонар каго-небудзь’. Запазычана праз рускую мову з ням. Toast ці франц. toste альбо непасрэдна з англ. toast ’тс’, што з лац. panis tostus ’падсмажаны хлеб’, скібку якога разам са шклянкай (вады) у Англіі ставілі перад выступоўцам або перад тым, хто будзе абвяшчаць здравіцу (Фасмер, 4, 88; ЕСУМ, 5, 609; Чарных, 2, 253). Сюды ж то́сцер, то́стэр ’прыстасаванне для падсмажвання хлеба’.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

Тро́іць1 ‘апрацоўваць зямлю плугам трэці раз’ (Некр. і Байк., Янк. 1; капыл., Бел. дыял. 3). Гл. траіць.

Тро́іць2 аргат. ‘есці’: хлеб есці — сумеру троіць (староб., Полымя, 1991, 10, 169), тро́іты ‘тс’ (іван., Бел. дыял. 1). Параўн. укр. аргат. тро́їти ‘тс’, рус. аргат. тро́ить ‘тс’, польск. аргат. troi̯ić ‘тс’. Ад грэч. τρῶγω ‘ем, прымаю ежу’ (Папоў, Из истории, 104; Бандалетаў, Этимология–1980, 70; Горбач, Арго, 28).

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

батрацкі, ‑ая, ‑ае.

Які належыць батраку, уласцівы батраку; складаецца з батракоў. Батрацкі хлеб быў дужа горкі. Ты ўспамінаеш са слязой, Як жала, ткала, на вячоркі Хадзіла ў дом чужы зімой. Ляпёшкін. Слоў у песні нямнога, ды словы — простыя і горкія, як батрацкая доля. Брыль. [Селянін:] — А Сёмку-матроса, які быў у батрацкім камітэце, выдаў пан немцам. Лынькоў.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

адчаканіць, ‑ню, ‑ніш, ‑ніць; зак., што.

1. Вырабіць шляхам чаканні. Адчаканіць медаль. Адчаканіць надпіс.

2. і без дап. Вымавіць раздзельна і выразна. «Я сказаў, што вядзе гэтым разам Ячны. Усё, можаш ісці», — адчаканіў пан Шпэк. Брыль. Скрозь пару.. [Разкюхайлін] уставіў свае круглыя вочы на Стафанковіча і густым басам адчаканіў: — Можа сказаць, жывём і хлеб жуём, мірна дні свае дажываем. Чорны.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

абмакнуць, ‑ну, ‑неш, ‑не; ‑нём, ‑няце; зак., што ў што.

Апусціць на кароткі час што‑н. у якую‑н. вадкасць, памачыць; дакрануцца кавалачкам хлеба ці чым‑н. іншым да солі, цукру і пад. Абмакнуць пяро ў чарніла. Абмакнуць хлеб у соль. ▪ У момант.. [Міхалка] адзеў на галаву сетку, абмакнуў венік у ваду і пакрапіў рой. Якімовіч.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

памяло, ‑а, н.

Венік з яловых, сасновых, бярозавых галінак, надзеты на палку, для вымятання або абмятання чаго‑н. Аўгінка вымятала памялом печ. Старанна згарнуўшы вуголле ў прыпечак, пачала класці дровы. Асіпенка. — Што ж, ідзі з дзядулем, — сказала маці сыну. — Праўда, нарві трусам кош травы. Яшчэ і сасновых лапак на памяло каламі, заўтра хлеб буду пячы. Рылько.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)