почте́нный
1. (внушающий почтение, заслуживающий почтения) паважа́ны; (уважаемый) шано́ўны; (солидный) пава́жны;
почте́нный челове́к паважа́ны (шано́ўны) чалаве́к;
почте́нная нару́жность пава́жны вы́гляд;
подойди́, почте́нный! фам. падыдзі́, шано́ўны!;
2. перен., разг. (большой) пава́жны; (значительный) зна́чны;
почте́нный во́зраст пава́жны ўзрост;
статья́ почте́нных разме́ров арты́кул зна́чных паме́раў.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
сто́йкий
1. в разн. знач. сто́йкі;
сто́йкая го́рная поро́да сто́йкая го́рная паро́да;
сто́йкая инфе́кция мед. сто́йкая інфе́кцыя;
сто́йкий газ сто́йкі газ;
сто́йкий хара́ктер сто́йкі хара́ктар;
сто́йкая уве́ренность сто́йкая (цвёрдая) упэ́ўненасць;
сто́йкое равнове́сие физ. сто́йкая раўнава́га;
2. (выносливый) трыва́лы;
сто́йкий челове́к трыва́лы чалаве́к;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Quot homines, tot sententiae
Колькі людзей, столькі думак.
Сколько людей, столько мнений.
бел. Кожны чалавек свой розум мае. Кожны свайго розуму пробуе. Што галава, то і розум.
рус. Сто голов, сто умов. Что голова, то ум. У каждого Фила та своя в уме палата. Сколько голов ‒ столько умов. Друг он мой, а ум у него свой. Всяк живёт своим умом. У всякого барона своя фантазия.
фр. Autant de têtes autant d’avis (Сколько голов, столько умов).
англ. So many men, so many minds (Сколько людей, столько мнений).
нем. Soviel Köpfe, soviel Sinne (Сколько голов, столько умов). Viel Köpfe, viel Sinne (Много голов, много умов).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Venter cibi avidus praecepta non audit
Галодны страўнік не слухае павучанняў.
Голодный желудок не слушает наставлений.
бел. Салаўя байкамі не кормяць. Галоднаму і ў галаву нічога не ідзе. Чалавек галодны да нічога не згодны/не годны.
рус. У голодного брюха нет уха. Брюхо ‒ глухо: словом не уймёшь (что ни говори, а корми). С разговоров сыт не будешь. Нет у брюха уха.
фр. Ventre affamé n’a pas d’oreilles (У голодного живота нет ушей).
англ. A hungry belly has no ears (У голодного живота нет ушей).
нем. Der hungrige Bauch hat keine Ohren (У голодного живота нет ушей).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Quisquis homo bene scit, ipsum quo calceus urget
Кожны чалавек добра ведае, дзе яму цісне чаравік.
Каждый человек хорошо знает, где ему жмёт башмак.
бел. Кожнаму свая болька баліць. Усякаму свая рана баліць. Кожны знае, дзе яму мазоль пячэ.
рус. Всяк знает, где его сапог жмёт. Каждый знает, что у него болит. Каждый своё горе лучше знает.
фр. Chacun sait où le soulier le blesse (Каждый знает, где жмёт башмак).
англ. No one but the wearer knows where the shoe pinches (Только хозяин знает, где жмёт башмак).
нем. Wissen, wo jemanden der Schuh drückt (Знать, где каждому ботинок жмёт).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
Разбітны́ ’лоўкі’ (астрав., Сл. ПЗБ), ’развіты’ (Касп.), розбітны́ ’кемлівы, бойкі’ (ТС), рус. разбитно́й ’прабіўны, зарадны; прайдошлівы’. Прыставачны аддзеяслоўны прыметнік ад разбіць (гл.), параўн. прасл. *bitьnъ(jь) ’баявы, доблесны, бравы’ (ЭССЯ, 2, 102–103), а таксама біту́н ’задзірысты чалавек’ (КЭС). Да семантыкі параўн. разбі́цца ў ляпёшку ’дасягнуць мэты насуперак усяму’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Саку́н ’чалавек, які постфікс ся ў зваротных дзеясловах вымаўляе як са’ (Серб., Шат., Скарбы). Ад незафіксаванага *сакаць з суф. ‑ун. Фасмер, 3, 548, гл. там жа і літ-py, як семантычную паралель прыводзіць егу́н, ягу́н — прозвішча беларусаў і інш. акаючага і якаючага рускага насельніцтва паводле характэрных асаблівасцяў маўлення.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́стары ’пажылы чалавек, стараваты’ (Сл. Брэс.; ТС), н.-луж. póstary ’стараваты’, серб. постар ’даволі стары’, параўн. балг. ηό‑стар ’старэйшы’, макед. постар ’тс’. Прыстаўка па‑ (< *po‑, гл.) нясе семантыку меншай ступені праяўлення якасці, абазначанай утваральным словам (Сцяцко, Афікс. наз., 241), параўн. по‑высокі ’высакаваты’ (Нас.). Да стары (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ По́сял ’чалавек, які ходзіць па сяле без справы’ (барыс., лях., Сл. ПЗБ). Вытворнае ад сяло. па сяле, аналагічна пахату́ха ’тс’ ад хата, па хатах (Янк., 1: Сцяц., Афікс. наз., 243; Панюціч, 106). Параўн. віц. пайшоў на сяло ’пайшоў у госці да суседа’ (Непакупны, Связи. 82–84). Гл. пасялда.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Прафа́н ’недасведчаны ў якой-небудзь галіне чалавек’ (ТСБМ). Крыніца слова ў лац. profānus ’неазнаёмлены; непасвячоны; які знаходзіцца па-за святыняй’, якое ад pro‑ ’перад’ і fānum ’асвечанае месца, храм’. У сучасных мовах з франц. profane ’асоба, якая не належыць да клану артыстаў’, распаўсюджана ў артыстычным жаргоне (Банькоўскі, 2, 779).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)