утапі́чны, ‑ая, ‑ае.

1. Заснаваны на утопіі (у 1 знач.). Утапічнае вучэнне Томаса Мора.

2. Які з’яўляецца утопіяй (у 2 знач.); нерэальны. Разам з адыходам ад утапічных ідэй Лабановіч.. перамагае.. разлад паміж словам і справай. «Полымя».

3. Які ўяўляе сабой утопію (у 3 знач.). Утапічны раман.

•••

Утапічны сацыялізм гл. сацыялізм.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

ца́рстваваць, ‑ствую, ‑ствуеш, ‑ствуе; незак.

1. Быць царом (царыцай); кіраваць дзяржавай. Я ведаю.. [Мікіту], можна сказаць, даўно, люблю паслухаць расказы старога пра даўнюю службу ў аўстра-венгерскай арміі, калі яшчэ, як ён кажа, царстваваў Франц-Іосіф. Брыль.

2. перан. Пераважаць; першынстваваць над усімі ў якіх‑н. адносінах.

3. перан. Напаўняць сабой; дамінаваць.

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

эжэ́кцыя, ‑і, ж.

Спец.

1. Працэс змешвання двух якіх‑н. асяроддзяў (вады і пяску, пары і вады і інш.), пры якім адно асяроддзе, будучы пад ціскам, уздзейнічае на другое і, цягнучы за сабой, выштурхвае яго ў неабходным напрамку.

2. Штучнае аднаўленне напору вады ў перыяд паводкі для нармальнай работы турбін.

[Фр. éjection.]

Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)

вало́даць

1. (мець ва ўладзе) besítzen* vt;

2. (умець карыстацца) behérrschen vt, in der Gewált [Hand] háben;

вало́даць інструме́нтам ein Instrumént hándhaben;

вало́даць збро́яй die Wáffen zu führen wíssen*;

не вало́даць руко́й séiner Hand nicht mächtig sein;

вало́даць аудыто́рыяй die Zúhörer im Bann hálten*;

вало́даць матэрыя́лам den Stoff behérrschen;

вало́даць сабо́й sich behérrschen;

не вало́даць сабо́й sich nicht behérrschen können*, séiner selbst nicht mächtig sein, die Fássung verlíeren*;

вало́даць пяро́м éine gewándte Féder führen

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

кі́пу

(кечуа kipu = вузел)

вузельчыкавае пісьмо старажытных народаў Паўд. Амерыкі; уяўляла сабой вяроўку з прывязанымі каляровымі матузамі (колькасць і форма вузельчыкаў на іх мелі пэўны ўмоўны сэнс).

Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)

Stéllungnahme

f -, -n выка́званне сваёй ду́мкі [свайго́ пу́нкту по́гляду, сваёй пазі́цыі]

sich (D) séine ~ vórbehalten* — пакі́нуць за сабо́й пра́ва вы́казаць сваю́ ду́мку [свой пункт по́гляду]

seine ~ ábgeben* — вы́казаць сваю́ ду́мку [свой пункт по́гляду, сваё меркава́нне]

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)

мост м Brücke f -, -n;

панто́нны мост Pontónbrücke [pɔn´tõ:-] f;

а́рачны мост Bógenbrücke f;

віся́чы мост Hä́ngebrücke f;

пад’ёмны мост Zúgbrücke f;

◊ паве́траны мост Lúftbrücke f;

спалі́ць масты́ (за сабо́й) álle Brücken (hínter sich) ábbrechen*

Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)

ślad, ~u

м. след;

wstępować w czyje ~y — ісці па чыіх слядах;

zatrzeć za sobą ~y перан. замесці за сабой сляды

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

тра́са

(ням. Trasse)

1) напрамак лініі дарогі, канала, трубаправода і інш.;

2) шлях, дарога (напр. аўтамабільная т.);

3) вогненны след, які пакідае за сабой трасіруючая куля або снарад, ракета.

Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)

Прапяка́нка ’від самаробнай стрэльбы’ (ТСБМ), прапе́ка ’тс’ (жлоб., Кошчанка, вусн. паведамл.). Паводле Кошчанкі, гэтай стрэльба уяўляла сабой металічную трубку, якая сплюшчвалася з аднаго боку. Там, дзе сплюшчана, прасвідроўвалася маленькая дзірачка; потым трубка прымацоўвалася да драўлянага бруска. У адтуліну з другога боку запіхвалі серу з запалак і пыж з моху або пянькі. Калі трэба было стрэліць, да дзірачкі падносіўся агонь і пыж ляцеў на пэўную адлегласць. Як відаць з апісання рэаліі — ад дзеяслова прапякаць (дзірку) (гл. пячы), хутчэй за ўсё, першапачаткова ў драўлянай дэталі стрэльбы.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)