прыпы́нак, -нку, мн. -нкі, -нкаў, м.
1. Часовы перапынак у якім-н. дзеянні, часовае спыненне чаго-н.
Зрабіць п. на паляне.
Скакаць без прыпынку.
2. Месца, дзе прыпыняецца аўтобус, трамвай, поезд і пад. для пасадкі і высадкі пасажыраў.
Аўтобусны п.
3. Месца, якое можа служыць прыстанішчам, прытулкам.
Знайсці сабе п.
○
Знакі прыпынку — графічныя знакі (кропка, коска, двукроп’е і г.д.), якія расстаўляюцца ў пісьмовай мове паводле пэўных правіл для сэнсавага і (часткова) інтанацыйнага члянення тэксту.
|| прым. прыпы́начны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).
П. механізм.
П. пункт.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
слуп, -а, мн. -ы́, -о́ў, м.
1. Бервяно, тоўсты брус, умацаваныя вертыкальна.
Тэлеграфны с.
2. перан., чаго або які. Маса чаго-н., што рухаецца, ляціць, падымаецца ўверх (пра дым, пыл і пад.).
С. пылу.
С. мошак.
3. Пра тое, што мае вертыкальна-падоўжаную форму.
С. ртуці ў тэрмометры.
◊
Геркулесавы слупы —
1) старажытная назва Гібралтарскага праліва, які, паводле ўяўлення старажытных народаў, лічыўся «краем свету», месцам, дзе канчаецца суша;
2) перан. мяжа чаго-н.
Стаяць слупам — стаяць нерухома (разм., неадабр.).
|| памянш. слупо́к, -пка́, мн. -пкі́, -пко́ў, м.
|| прым. слупавы́, -а́я, -о́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
спра́віць, спра́ўлю, спра́віш, спра́віць; спра́ўлены; зак., што.
1. Купіць, набыць што-н.
С. новае паліто.
2. Адсвяткаваць паводле ўстаноўленага звычаю.
С. свята ўраджаю.
3. Ажыццявіць, зрабіць нешта задуманае; выканаць (якую-н. работу, абавязкі, даручэнне і пад.; разм.).
С. дамашнюю работу.
С. абавязковыя фармальнасці.
4. Зрабіць абрад.
С. царкоўную службу.
5. Нарабіць крыку, учыніць вэрхал і пад. (разм.).
С. віск.
6. Выправіць недахопы, памылкі; паправіць папсаванае, зламанае і пад. (разм.).
С. непаладкі ў маторы.
7. і каго. Перавыхаваць (разм.).
Такога чалавека цяжка ўжо с.
|| незак. спраўля́ць, -я́ю, -я́еш, -я́е.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
улі́ць, увалью́, увалье́ш, увалье́; увальём, увальяце́, увалью́ць і улію́, уліе́ш, уліе́; уліём, уліяце́, улію́ць; улі́ў, уліла́, -ло́; улі́; улі́ты; зак.
1. што і чаго ў каго-што. Наліць унутр.
У. ваду ў бочку.
У. новую энергію ў каго-н. (перан.).
2. перан., каго-што ў што. Дабавіць, уключыць дадаткова.
У. атрад у партызанскае злучэнне.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.), без дап. Выпасці ў вялікай колькасці (пра дождж; разм.).
Увечары ўліў такі дождж.
|| незак. уліва́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е (да 1 і 2 знач.); наз. уліва́нне, -я, н. (паводле 1 знач.).
У. глюкозы (упырскванне).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
абіягене́з
(ад а- + біягенез)
тэорыя ўзнікнення жыцця на Зямлі, паводле якой зародкі жывых істот утварыліся ў выніку ўскладнення рэчываў неарганічнай матэрыі (параўн. біягенез 2).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
аперацыяналі́зм
(ад лац. operatio = дзеянне)
суб’ектыўна-ідэалістычны напрамак у сучаснай філасофіі, паводле якога паняцці не адлюстроўваюць аб’ектыўную рэчаіснасць, а з’яўляюцца прадуктам дзеянняў (аперацый) вучонага.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
арыштава́ць
(польск. aresztować, ад с.-лац. arrestare)
1) узяць пад варту, пазбавіць волі;
2) забараніць распараджацца чым-н. паводле рашэння судовых органаў (а. маёмасць).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
геапалі́тыка
(ад геа- + палітыка)
плынь у сацыялогіі, паводле якой пашырэнне геаграфічнага асяроддзя з’яўляецца рашаючым фактарам развіцця грамадства; выкарыстоўвалася нямецкім фашызмам для абгрунтавання захопніцкай палітыкі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
execute
[ˈeksɪkju:t]
v.t.
1) выко́нваць (зага́д)
2) право́дзіць у жыцьцё, рабі́ць дзе́йным (зако́н)
3) кара́ць сьме́рцю
4) рабі́ць паво́дле пля́ну ці ўзо́ру
5) выко́нваць (гімнасты́чны ну́мар), гра́ць (музы́чны твор)
6) афармля́ць (дакумэ́нт, умо́ву, кантра́кт)
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
рэгла́мент ж Reglement [-´mã:] n -s, -s; Vórschriftf -, -en, Díenstordnung f -, -en, Geschäftsordnung f; Zéitplan m -(e)s, -pläne;
устанаві́ць рэгла́мент (на сходзе) die Rédezeit féstsetzen;
паво́дле рэгла́менту laut Geschäftsordnung, reglementárisch
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)