та́чка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Ручная каляска на адным коле, якую возяць, трымаючы за ручкі і штурхаючы перад сабою. Скінуўшы пінжак і берэт, .. [таможнік] у момант пагрузіў чамадан на багажную тачку і выкаціў яе на вуліцу. Лынькоў. На другі дзень [Пеця] прыйшоў са школы позна, прыкаціў на двор тачку — лёгенькую, на адным жалезным коле. Ракітны.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
умы́цца, умыюся, умыешся, умыецца; зак.
1. Памыць, вымыць сабе твар, рукі. Умыцца крынічнаю вадой. □ — Мы потым, — адказала Галя і тузанула сястру за руку. — Пайшлі хуценька ўмыемся. — І абедзве выскачылі праз сенцы на двор. Хадкевіч.
2. перан. Абмыцца, асвяжыцца дажджом, расой і пад. Сонца, умыйся расою На світальнай зары. Бялевіч.
•••
Умыцца кроўю — быць збітым.
Умыцца слязамі — заплакаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
шкі́рка, ‑і, ж.
У выразе: за шкірку — а) за частку адзення, якая прылягае да шыі; за каўнер. [Сак:] — Што зраблю?.. Па шыі, во што зраблю. Або за шкірку і вон з хаты. Не падужаю, думаеш? Ермаловіч; б) за заднюю частку шыі, за загрывак. Напуджаныя авечкі адна за адной, — быццам іх за шкірку хто выкідае з хлеўчука, — на двор павыскоквалі. Грамовіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
завалі́ць, -валю́, -ва́ліш, -ва́ліць; -ва́лены; зак.
1. каго-што. Накідаўшы, наклаўшы чаго-н., напоўніць, загрувасціць.
З. яму каменнем.
З. двор дрывамі.
З. работай каго-н. (перан.: абцяжарыць). Магазін завалены таварамі (перапоўнены).
2. каго-што. Засыпаць зверху, пакрыць.
Дарогу заваліла (безас.) снегам.
3. што. Закрыць на завалу (у 1 знач.).
З. дзверы на нач.
4. перан., што. Поўнасцю праваліць (разм.).
З. экзамен.
З. справу.
5. безас. Пра боль у горле (разм.).
Горла заваліла.
|| незак. зава́льваць, -аю, -аеш, -ае.
|| наз. зава́льванне, -я, н. і зава́лка, -і, ДМ -лцы, ж. (да 1 знач.; спец.).
|| прым. зава́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.) і зава́лачны, -ая, -ае (да 1 знач.; спец.).
Завальная траншэя.
Завалачная машына.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
АБУ́ХАВА,
вёска ў Беларусі, у Гродзенскім р-не. Цэнтр сельсавета і с.-г. калект. прадпрыемства «Абухава». За 18 км на ПдУ ад Гродна, 1,5 км ад чыг. ст. Жыдомля. 1702 ж., 521 двор (1994). Калектыўнае с.-г. і гандл. прадпрыемствы, лазнева-пральны камбінат, станцыя тэхн. абслугоўвання. Сярэдняя, муз. і спарт. школы, Палац культуры, б-ка, дзіцячы сад, амбулаторыя, аддз. сувязі, ашчадны банк, гандлёвы цэнтр.
т. 1, с. 49
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГРЫНКЕ́ВІЧ Францішак
(5.10.1884, в. Новы Двор Беластоцкага ваяв., Польшча — 26.7.1933),
бел. рэліг. і культ. дзеяч. Скончыў духоўныя Віленскую семінарыю (1905) і Пецярбургскую акадэмію (1907). У 1907 пасвячоны ў ксяндзы. З 1909 законавучыцель у гімназіях, настаяцель пры кляштары брыгітак у Гродне. У 1909—12 кіраўнік Гродзенскага гуртка беларускай моладзі. З 1932 капелан касцёла ў Гродне. Пераклаў з лац. мовы на бел. «Часіны Прачыстай Дзевы».
А.М.Пяткевіч, І.І.Трацяк.
т. 5, с. 483
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
Citius venit malum quam revertitur
Бяда хутчэй прыходзіць, чым адыходзіць.
Беда быстрее приходит, чем уходит.
бел. Не так скора ліха вылезе, як улезе.
рус. Несчастье приходит верхом, а уходит пешком. Беда приходит пудами, а уходит золотниками. Счастье на костылях, а несчастье на крыльях. Заведутся злыдни на три дни, а не выживешь до веку. То не беда, коли на двор взошла, а то беда, как со двора-то нейдёт.
фр. Les maladies viennent à cheval et s’enretournent à pied (Болезни приходят верхом, a уходят пешком).
англ. Argues come on horseback, but go away on foot (Ссоры приходят верхом, а уходят пешком).
нем. Das Unglück schreitet schnell (Горе приходит быстро). Das Unglück kommt über Nacht (Несчастье приходит за ночь).
Шасцімоўны слоўнік прыказак, прымавак і крылатых слоў (1993, правапіс да 2008 г.)
старо́жка Хата ў лесе, каля дарогі для паляўнічых, вартаўнікоў (БРС).
□ Старожка (адзін двор каля моста цераз р. Проню) Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
зае́хаць сов.
1. в разн. знач. зае́хать; (попутно, мимоходом — ещё) заверну́ть;
з. за дом — зае́хать за дом;
з. у двор — зае́хать во двор;
з. у глуш — зае́хать в глушь;
з. у роў — зае́хать в кана́ву;
з. да знаёмага — зае́хать (заверну́ть) к знако́мому;
чорт ве́дае куды́ ~хаў са сваі́мі фанта́зіямі — чёрт зна́ет куда́ зае́хал со свои́ми фанта́зиями;
2. разг. груб. зае́хать; съе́здить, звездану́ть;
з. у мо́рду — зае́хать (звездану́ть) в ро́жу;
◊ далёка не зае́дзеш — далеко́ не уе́дешь
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
сагна́ць сов.
1. в разн. знач. согна́ть;
с. з ме́сца — согна́ть с ме́ста;
с. жывёлу ў адзі́н двор — согна́ть скот в оди́н двор;
с. баро́даўку — согна́ть борода́вку;
2. разг. (освободиться от чего-л., удалить что-л.) обмахну́ть (пыль, снег);
3. разг. (увести) угна́ть;
4. содра́ть (кору и т.п.);
5. разг. (поранить) ссади́ть;
◊ с. ахво́ту — удовлетвори́ть жела́ние;
с. злосць — сорва́ть зло;
с. сма́гу — утоли́ть жа́жду;
с. сем пато́ў — согна́ть семь пото́в;
с. сон — вздремну́ть, прикорну́ть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)