уле́жацца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -жыцца; зак.
1. Асесці, ушчыльніцца ад доўгага ляжання.
Снег улежаўся.
2. Пасля доўгага ляжання стаць гатовым для карыстання, далейшай апрацоўкі (пра садавіну, лён).
Яблыкі ўлежаліся ў саломе.
Лён улежаўся.
|| незак. уле́жвацца, -аецца.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
яе́чка, -а, мн. -і, -чак, н.
1. гл. яйцо.
2. Парная мужчынская палавая залоза, што выпрацоўвае мужчынскія палавыя клеткі, а таксама адзін з органаў унутранай сакрэцыі ў чалавека і млекакормячых.
◊
Як яечка (разм.) — пра што-н. добра зробленае, прыгожае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Расхля́біць ’развезці (пра дарогу)’ (лаг., Гіл.), ’парасчыняць; расхрыстаць’ (Юрч.), сюды ж расхля́бнуць ’сапсавацца (пра дарогу)’, расхля́біца ’бездарожжа’ (Мат. Гом.), расхля́біцца ’раскрыцца (пра вароты)’ (Сцяшк. Сл.). Да хляба (гл.); Трубачоў (ЭССЯ, 8, 33) прапануе размяжоўваць утварэнні ад гукапераймальнага *xlębati, што абазначаюць хлябание, хлюпанне і пад., і вытворныя ад *xlębь ’запор, плаціна’ (параўн. ст.-слав. хлѧбь ’вадапад’, гл. Фасмер, 4, 248), што аднак цяжка ажыццявіць у сувязі з дыфузным характарам значэнняў.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
ду́маць, ‑аю, ‑аеш, ‑ае; незак.
1. пра каго-што, аб кім-чым і без дап. Аддавацца роздуму; раздумваць, мысліць. Часта доўга думае стары Яўхім пра сваю дачку і яшчэ мацней яе шкадуе, любіць. Пестрак. Аб чым камандзір думаў так доўга, — цяжка сказаць. Брыль. Доўга думала Ганна і, урэшце, надумалася. Нікановіч.
2. з дадан. сказам. Лічыць, меркаваць. [Шкуранкоў:] Думаю, што пры наступнай сустрэчы мы лепш зразумеем адзін аднаго. Крапіва. Доўга хварэў пан. Усе думалі, што капцы ўжо яму. Якімовіч. // на каго. Мець падазрэнне, лічыць вінаватым у чым‑н. Думаў на Івана, што ён вінаваты.
3. з інф. Мець намер, збірацца што‑н. рабіць. Хоць у маткі і жылося .. [Аўгінні] нялёгка, але варочацца да Васіля яна не думала. Колас. [Страмілін:] Я думаю паставіць даклад галоўнага інжынера на парткоме. Крапіва.
4. аб кім-чым, пра каго-што. Клапаціцца, турбавацца. Думаць аб бацьках. □ [Людзі] найбольш думалі пра дзённы свой заработак. Чорны.
•••
А што ты думаеш! гл. ты.
Забыць (і) думаць гл. забыць.
І думаць няма чаго — пра поўную немагчымасць зрабіць што‑н.
І не думай (нават) — пра катэгарычную забарону рабіць што‑н.
Трэба думаць гл. трэба.
Я думаю гл. я.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сярдзі́ты, ‑ая, ‑ае.
1. Схільны сердаваць, злавацца; злосны (пра чалавека). Маці ў .. [Івана] была сярдзітая, набожная жанчына. Машара. На маё дзіва, звычайна сярдзіты і строгі, бацька нават не накрычаў. Скрыган. Сярдзіты стораж выганяў нас з саду, З шырокай барадой, як памяло. Гаўрусёў. // Уласцівы такому чалавеку. Сярдзіты нораў. // Люты, злы (пра жывёл). У дзядзькі Антона надта сярдзітыя сабакі, ды затое разумныя, умелі пільна сцерагчы двор. Грамовіч.
2. Які сярдуе, злуецца на каго‑, што‑н., перажывае гнеў. [Аптэкар:] — Нешта дзядзька Галілей дужа сярдзіты сягоння? Зарэцкі. Базыль дадому вярнуўся стомлены, сярдзіты. Бажко. [Кіру] пад локаць падтрымліваў Пракоп Свірын — нахмураны, нават сярдзіты. Карпаў. // Які мае гнеўны, злы выраз (пра вочы, твар і пад.). Поглядам сярдзітым, нездаволеным [жонка] абмерала [Базыля]. Нікановіч. // Прасякнуты, выкліканы гневам, злосцю. Сіваваронкі з сярдзітым краканнем кружылі над дуплістымі дзеравякамі. Колас.
3. перан. Разм. Моцны ў сваім праяўленні, люты (пра мароз, вецер і пад.). Сярдзітая нахлынула зіма. Танк.
4. Які моцна дзейнічае (пра віно, табаку, гарчыцу і пад.). Бацька .. перакуліў кілішак, крэкнуў і занюхаў мякішам хлеба. — Сярдзітая, халера, спірытус з панскага бровара. Грахоўскі. // Залішне высокі, недаступны (пра цану). Сярдзітая цана.
5. Разм. Старанны, заўзяты. Хлопец страх сярдзіты да работы.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
emerge
[ɪˈmɜ:rdʒ]
v.
1) усплыва́ць; пака́звацца, выхо́дзіць, зьяўля́цца (пра со́нца, ме́сяц)
2) выяўля́цца, выкрыва́цца, станаві́цца ве́дамым (пра фа́кты)
3) выхо́дзіць
Many distinguished men have emerged from slums — Шмат выда́тных людзе́й вы́йшла з трушчо́баў
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Расаха́ты ’з раздвоеным ствалом, вілаваты (пра дрэва, сук)’, ’рагаты, з галіністымі рагамі (напрыклад, пра лася)’ (ТСБМ, Сл. ПЗБ), расаха́ты, россоха́ты, росо́ховаты ’галінасты, раскідзісты’ (ашм., Стан.; ЛА, 5), расаха́ты ’раскудлачаны’ (астрав., Сл. ПЗБ), росохова́ты ’з разгалінаваннем’ (ТС). Утварэнне ад *rozsoxa (гл. расо́ха).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
nose2 [nəʊz] v.
1. ру́хацца паво́льна і асцяро́жна (пра машыны, караблі і да т.п.)
2. ню́хаць, абню́хваць (пра жывёл)
3. infml (into) со́ваць/утыка́ць нос у чужы́я спра́вы
nose about/around/round [ˌnəʊzəbˈaʊt/ˌnəʊzəˈraʊnd/ˌnəʊzˈraʊnd] phr. v. выню́хваць, выве́дваць, вызнава́ць
nose out [ˌnəʊzˈaʊt] phr. v. infml праню́хаць, разве́даць
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
fret
I [fret]
1.
v.i. (-tt-)
1) быць раздражнёным, незадаво́леным, капры́зіць (пра дзіця́); злава́цца; хвалявя́цца; гры́зьціся, му́чыцца
Do not fret about your mistakes — Не перажыва́й за свае́ памы́лкі
2) зно́швацца
2.
v.t.
1) раздражня́ць, гры́зьці; му́чыць, трыво́жыць, не дава́ць спако́ю (пра ду́мкі)
2) е́сьці (пра моль); пераяда́ць, разьяда́ць (пра іржу́); падмыва́ць, размыва́ць (берагі́); падто́чваць (пра хваро́бу)
3) лёгка хвалява́ць (ваду́)
3.
n.
1) раздражне́ньне n.; непако́й -ю m.; грызьня́ f.
2) разьяда́ньне n.
3) вы́едзеная або́ праце́ртая дзі́рка
II [fret]
n.
1) прастаку́тны арна́мэнт
2) галаўны́ ўбо́р з кашто́ўных камянёў або́ кве́так
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
◎ *Клёкатаць ’клекатаць (пра бусла)’ (Нар. словатв., З нар. сл.). Гл. клякатацьч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)