líegen

* vi

1) ляжа́ць

2) мясці́цца; быць разме́шчаным, знахо́дзіцца

zugrúnde [zu Grúnde] ~ — ляжа́ць у асно́ве [падму́рку]

auf der Hand ~ — быць відаво́чным

3) быць, знахо́дзіцца (у якім-н. стане)

im Wéttbewerb vórne ~ — лідзі́раваць у спабо́рніцтве

mit j-m im Prozéss ~ — судзі́цца з кім-н.

in der Schéidung ~ — разво́дзіцца

auf der Láuer ~ — ляжа́ць [сядзе́ць] у заса́дзе

auf der Zúnge ~ — круці́цца на язы́ку

j-m zur Last ~ — абцяжа́рваць [турбава́ць] каго́-н.

wie die Dínge ~ — як выгляда́юць спра́вы

die Sáche liegt so — спра́ва ідзе́ так

das liegt mir nicht — гэ́та не па мне, гэ́та мне не падыхо́дзіць

worán liegt es? — у чым спра́ва?

es liegt an dir — гэ́та зале́жыць ад цябе́

~ bléiben* — застава́цца [праця́гваць] ляжа́ць

die Árbeit bleibt líegen — рабо́та стаі́ць (на ме́сцы)

~ lássen* — пакіда́ць, забыва́ць дзе-н.

◊ j-n links ~ lássen* — 1) забы́ць пра каго́-н.; 2) ігнарава́ць каго́-н.

Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.) 

від I (род. ві́ду) м.

1. (перспектива, открывающаяся взору) вид;

в. на мо́ра — вид на мо́ре;

2. см. вы́гляд;

3. мн. (предположения) ви́ды;

ві́ды на ўраджа́й — ви́ды на урожа́й;

◊ ві́ду не пака́зваць — не пока́зывать ви́ду;

не мець ві́ду — не име́ть ви́да;

ста́віць на в. — ста́вить на вид;

быць на віду́ — быть на виду́;

ві́дам не віда́ць, слы́хам не чува́ць — погов. ви́дом не вида́ть, слы́хом не слыха́ть; не ви́дано, не слы́хано

від II (род. ві́ду) м.

1. (разновидность, тип, подразделение) вид;

в. па́ліва — вид то́плива;

в. дзе́йнасці — вид де́ятельности;

2. биол. вид;

ві́ды раслі́н — ви́ды расте́ний

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

шку́ра ж., в разн. знач. шку́ра;

◊ быць у (чыёй) ~ры — быть в (чьей) шку́ре;

воўк у аве́чай ~ры — волк в ове́чьей шку́ре;

дзялі́ць ~ру незабі́тага мядзве́дзя — дели́ть шку́ру неуби́того медве́дя;

драць ~ру — (з каго) драть шку́ру (с кого);

драць сем шкур — драть семь шкур;

спусці́ць (злупі́ць) ~ру — (з каго) спусти́ть (содра́ть) шку́ру (с кого);

дрыжа́ць за сваю́ ~ру — дрожа́ть за свою́ шку́ру;

ратава́ць сваю́ ~ру — спаса́ть свою́ шку́ру;

пусці́цца ў саба́чую ~ру — потеря́ть со́весть;

ш. бараба́нная — шку́ра бараба́нная;

з аднаго́ вала́ дзвюх шкур не дзяру́ць — погов. с одного́ вола́ двух шкур не деру́т

Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)

полага́ться несов.

1. (надеяться) спадзява́цца (на каго, на што); (рассчитывать) разлі́чваць (на каго, на што); (доверять) давяра́ць; (доверяться) давяра́цца (каму, чаму), здава́цца (на каго, на што); (быть уверенным) быць упэ́ўненым (у кім, у чым);

полага́ться на свои́ си́лы спадзява́цца на свае́ сі́лы;

полага́ться на чью́-л. по́мощь спадзява́цца на чыю́-не́будзь дапамо́гу;

на него́ мо́жно полага́ться яму́ мо́жна давяра́ць (давяра́цца), у ім мо́жна быць упэ́ўненым, на яго́ мо́жна спадзява́цца;

2. (употребляется в 3 лице в знач. «причитается») нале́жыць;

ка́ждому полага́ется немно́го де́нег ко́жнаму нале́жыць тро́хі гро́шай;

3. (употребляется в 3 лице в знач. «приличествует»); (следует) нале́жыць; (надо) трэ́ба; (в обычае) заве́дзена; (при употреблении с отрицанием в знач. «нельзя») не́льга, нямо́жна; (в знач. «не разрешается, не дозволено») не дазваля́ецца, не дазво́лена;

так поступа́ть не полага́ется так рабі́ць нямо́жна;

взять всё, что полага́ется узя́ць усё, што трэ́ба (што нале́жыць);

здесь кури́ть не полага́ется тут куры́ць не дазваля́ецца.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

Кало́шы 1 ’капялюхі, пласцінчатыя спажыўныя грыбы з шырокай светла-бураватай шапкай і на высокай ножцы з венчыкам’ (карэліц., Нар. словатв.). Відавочна, маецца на ўвазе грыб Lepiota procera, які, паводле даных Клімчука (Жыв. сл., 187), на Брэсцка-Пінскім Палессі і ў шэрагу гаворак Беларусі носіць назвы ворона, дрона, каня, ковпак, курка (адзначаны і шэраг варыянтаў). Звяртае на сябе ўвагу спецыфіка беларускіх назваў (суаднясенне з тэрмінамі для птушак), параўн., напрыклад, укр. у Макавецкага, 10: бабка, білянка, іванец, колпак, пражівка і інш. Відавочна, што семантыка капялюх або палес. ковпак, укр. колпак, рус. зонтик не дапамагае зразумець унутраную форму разглядаемай назвы, якая з’яўляецца як быццам спецыфічна беларускай. Фармальная сувязь з калоша ’калашына’ вымушае прааналізаваць магчымую сувязь названых лексем. Найбольш імаверна, як здаецца, лічыць істотнай асаблівасцю грыба полую высокую ножку, якая сама па сабе можа быць успрынята як калашына. Цікава прывесці зафіксаваную для шампіньёна назву калошкі (Сл. паўн.-зах.), паколькі гэта і роднасны (у плане сістэматыкі) да капялюха грыб і таксама мае і манжэтку, і полую ножку. Цікава, што назву можна было б разгледзець і ў плане спецыфічнай мадэлі «птушыных» назваў, разумець тэрмін для грыба як субстытут «птушынай» назвы, дзе калоша ’птушка з аброслымі пер’ем нагамі’, параўн. тураў. пеўні. Можна спаслацца на адзначаную Клімчуком, там жа, 198, палес. назву для пласцінчатых грыбоў грыбы с пірʼем. Што датычыць назвы грыбоў, спашлёмся на зафіксаваную намі ў Мінску чулочки ’нейкі грыб’ і ўкр. панчошка ’грыб Rozites caperata’, укр. тэрмін для якога ковпак і рус. колпак знаходзяць паралель у бел. колпак для Lepiota прыведзенай вышэй. Не вельмі ясна назіраецца тут субстытуцыя тэрмінаў або мясцовая назва грыба Lepiota — характарыстыка яго доўгай і стракатай ножкі. Той факт, што адзначана ўжыванне калошкі ’шампіньёны’, сведчыць, відаць, пра наяўнасць пераносу назвы, аднак няясна, які грыб мог першапачаткова быць так названы.

Кало́шы 2 ’абутак з гумы, галёшы’ (Бяльк., Сцяц. Нар., Сцяшк.), калош (Сцяц. Нар., Сцяшк.). Паводле Сцяцко (Нар., 149), слова ведаюць у шэрагу раёнаў Гродзенскай і Брэсцкай абласцей. Тое ж і ў Сл. паўн.-зах. (калошы і калошкі). Фіксацыя ў Бялькевіча адлюстроўвае іншую крыніцу: формы калош, як і літар. галёш разам з формай у мн. ліку відавочныя запазычанні з польск. kalosz, kalosze (з XIX ст.), форма galosz засведчана ў Ліндэ. У слав. мовах прадстаўлены формы і з пачатковым k‑ і g‑. Лічыцца, што крыніцай польск. і іншых лексем з’яўляецца ням. Galosche, вядомае і ў больш архаічным напісанні Kalosche, што, магчыма, тлумачыць і розныя варыянты слова ў іншых мовах. Слаўскі (2, 31) звяртае ўвагу на тое, што форма galosz можа непасрэдна паходзіць з франц. galoche ’(скураны) галёш’. Ням. лексема запазычана з франц., паходжанне якой не вельмі яснае; былі прапанаваны розныя гіпотэзы. У прыватнасці, меркавалі аб пераробцы лац. calopus ’капыты’, calopodia ’драўляныя сандалі’. Была спроба суаднесці франц. слова з лац. gallica, gallicula ’гальскі абутак (абутак, які насілі галы)’, паколькі з пункту гледжання рэалій спецыяльны від абутку хутчэй мог быць запазычаны. Параўн. вышэй калодкі як відавочна незалежную реалію; не выключана, аднак, што яе неабходна разумець у больш шырокім кантэксце еўрапейскага драўлянага абутку. Аднак і ў такім выпадку ў плане генезісу больш імавернай з’яўляецца першая версія. Не выключана, што ў франц. назве адлюстраваны вандроўны тэрмін, з якім суадносіцца лац. calcea і інш., гл. падрабязней пад калоша.

Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)

top

I [tɑ:p]

1.

n.

1) верхаві́на f. (гары́), вярша́ліна f. (дрэ́ва)

2) верх -у m.

the top of the table — верх стала́

3) найвышэ́йшае або́ пе́ршае ме́сца

to be at the top of the class — быць найле́пшым ву́чнем у кля́се

4) на́крыўка f., ве́ка, ве́чка n. (гаршка́)

5) верх -у m. (аўтамабі́ля)

6) маку́шка f.

7) ве́рхняя ча́стка адзе́ньня (блю́зка, швэ́дар)

2.

adj.

1) ве́рхні

the top shelf — ве́рхняя палі́ца

2) найбо́льшы

at top speed — з найбо́льшай ху́ткасьцю

top price — найвышэ́йшая цана́

3.

v.t.

1) накрыва́ць ве́чкам

2) дасяга́ць ве́рху, зэні́ту

They topped the mountain — Яны́ зайшлі на са́мы ве́рх гары́

3) перавыша́ць, быць найле́пшым

•

- at the top of one’s voice

- from top to toe

- on top of everything else

- over the top

- top off

- blow one’s top

II [tɑ:p]

n.

ваўчо́к -ка́ m. (ца́цка)

Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс) 

mieć

незак.

1. мець;

mam książkę — у мяне ёсць кніга;

ona ma 30 lat — ёй 30 гадоў;

nie ma go w domu — яго няма дома;

mieć nadzieję — мець надзею, спадзявацца;

mieć posłuch — карыстацца аўтарытэтам; мець аўтарытэт;

co on do mnie ma? — што ён ад мяне хоча?;

mieć pieczę (nad czym) — наглядаць, назіраць (за чым);

którego dziś mamy? — якая сёння дата?;

mieć urazę do kogo — мець крыўду на каго; крыўдаваць на каго;

mieć za złe — ставіць у віну, абвінавачваць;

mieć co na sobie — быць апранутым у што;

nie ma czasu — няма часу;

nie ma co czekać (żałować) — няма чаго чакаць (шкадаваць);

nie ma się czemu dziwić — нічога дзіўнага;

nie ma za co! — няма за што! (у адказ на падзяку);

mieć wykład — чытаць лекцыю;

mieć występ — выступаць;

mieć słuszność — мець рацыю;

mieć na uwadze — мець на ўвазе;

mieć chęć na co — хацець што;

2. kogo za kogo/co лічыць каго кім/чым;

mieć kogo za wielkiego artystę — лічыць каго вялікім артыстам;

mieć za dobrego mówcę — лічыць добрым прамоўцам;

mieć kogo za nic — ні ў што не ставіць каго;

3. быць неабходным, быць павінным;

miał być na posiedzeniu — ён павінен быў быць на паседжанні;

masz to zrobić! — ты павінен (мусіш) гэта зрабіць!;

mam list do napisania — я павінен напісаць пісьмо, мне трэба напісаць ліст;

ma się rozumieć — гэта само сабою зразумела;

mieć miejsce — мець месца;

mieć na pieńku — быць у нацягнутых адносінах;

masz tobie! — вось табе і на!;

masz za swoje! — так табе і трэба!;

mam! — ясна!; зразумела!; дайшло!;

mam to gdzieś груб. мне гэта да аднаго месца

Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)

быва́ть несов., в разн. знач. быва́ць; (существовать — ещё) быць; (случаться — ещё) здара́цца;

быва́ют слу́чаи быва́юць (здара́юцца) вы́падкі;

быва́ть в лесу́ быва́ць у ле́се;

э́того не быва́ет гэ́тага не быва́е;

◊

как не быва́ло (кого, чего) як і не было́ (каго, чаго);

как ни в чём не быва́ло а) хоць бы што; і нічагу́сенькі; б) і ву́хам не вядзе́; як нічо́га і не было́; а ён не лыс;

ничу́ть не быва́ло нічо́га падо́бнага, зусі́м не.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

мне́ние ср. ду́мка, -кі ж.; (взгляд на что-л.) по́гляд, -ду м.; (суждение) меркава́нне, -ння ср.;

обще́ственное мне́ние грама́дская ду́мка;

◊

осо́бое мне́ние асо́бая ду́мка;

по моему́ мне́нию на маю́ ду́мку, на мой по́гляд;

я того́ мне́ния, что… я тако́й ду́мкі, што…;

обменя́ться мне́ниями абмяня́цца ду́мкамі (меркава́ннямі);

разделя́ть чьё-л. мне́ние падзяля́ць чыю́-не́будзь ду́мку (по́гляд);

быть высо́кого мне́ния (о чём-л., о ком-л.) быць высо́кай ду́мкі (аб чым-небудзь, аб кім-небудзь).

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)

коси́ть​I несов.

1. (придавать чему-л. косое положение, направление) касі́ць; (делать кривым) крыві́ць; (о глазах — особенно при неприязненном, угрюмом взгляде) касаву́рыць;

коси́ть лицо́, рот крыві́ць твар, рот;

2. (находиться в косом положении) касабо́чыць; (криво, косо стоять, сидеть, висеть) кры́ва (ко́са) стая́ць, сядзе́ць, вісе́ць;

карти́на коси́т карці́на кры́ва (ко́са) вісі́ць (касабо́чыць);

пиджа́к спе́реди коси́т пінжа́к спе́раду кры́ва (ко́са) сядзі́ць (касабо́чыць);

3. (быть косоглазым) быць касаво́кім;

он коси́т на оди́н глаз ён касаво́кі на адно́ во́ка.

Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)