го́род лежи́т на берегу́ мо́ря го́рад стаі́ць на бе́разе мо́ра;
◊
лежа́ть в осно́ве ляжа́ць у асно́ве;
лежа́ть на боку́, на печи́ ляжа́ць на баку́, на пе́чы;
пло́хо лежи́т дрэ́нна ляжы́ць;
душа́, се́рдце не лежи́т душа́, сэ́рца не ляжы́ць (не го́рнецца);
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
поко́ящийся
1.прич. які́ (што) знахо́дзіцца ў спако́і; які́ (што) спачыва́е; які́ (што) абапіра́ецца (апіра́ецца) (на што); які́ (што) ляжы́ць (на чым); які́ (што) стаі́ць(на чым); які́ (што) грунту́ецца; см.поко́иться;
2.в знач. прил. які́ (што) знахо́дзіцца ў спако́і;
поко́ящееся те́лофиз. це́ла ў спако́і;
поко́ящаяся по́чкабот. спачыва́ючая пупы́шка.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
клубо́к клубо́к, -бка́м.;
◊
клубо́к в го́рле (стои́т, застря́л и т. п.) клубо́к у го́рле (стаі́ць, засе́ў и т. п.);
сверну́ться (сжа́ться, съёжиться и т. п.) в клубо́к скруці́цца (сці́снуцца, ску́рчыцца и т. п.) у клубо́к;
клубо́к подступи́л (подкати́лся и т. п.) к го́рлу клубо́к падступі́ў (падкаці́ўся и т. п.) да го́рла;
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
ГУЛА́К-АРЦЯМО́ЎСКІ (Арцямоўскі) Сямён Сцяпанавіч
(16.2.1813, г. Гарадзішча, Украіна — 17.4.1873),
украінскі і рускі спявак (барытон), кампазітар, драм. акцёр, драматург. Вучыўся ў кіеўскіх духоўным вучылішчы (1824—30) і духоўнай семінарыі (1835—38), удасканальваў майстэрства ў Прыдворнай пеўчай капэле (Пецярбург) пад кіраўніцтвам М.Глінкі. У 1842—64 саліст імператарскай оперы ў Пецярбургу (перыядычна выступаў у спектаклях італьян. оперы і драматычных). У 1864—65 саліст Вял. т-ра ў Маскве. Валодаў моцным прыгожым голасам і драм. талентам. Выканаў больш за 50 оперных партый, у т. л. Руслан («Руслан і Людміла» Глінкі), Мазета («Дон Жуан» В.А.Моцарта), Антоніо, лорд Генрых Эштан («Лінда ды Шамуні» і «Лючыя ды Ламермур» Г.Даніцэці). Яго творчасць як кампазітара прасякнута ўкр.нац.-песенным каларытам. Аўтар 1-й укр. оперы «Запарожац за Дунаем» на ўласнае лібрэта (паст. 1863; партыя Карася), тэкстаў і музыкі вадэвіля «Ноч на Івана Купалу» (1852), вак.-харэаграфічнага дывертысмента «Украінскае вяселле» (1851; партыя запарожца-бандурыста), драмы «Караблеразбуральнікі» (1853), рамансаў, песень, у т. л. «Стаіць явар над вадою», прысвечанай яго сябру Т.Шаўчэнку. Як драм. акцёр выступаў у п’есах І.Катлярэўскага.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
нямы́, ‑ая, ‑ое.
1. Пазбаўлены здольнасці гаварыць. Нямое дзіця. □ Спачатку я нават не ведаў, што там жаўцее, а потым успомніў, што гэта новы зруб нямога Паўла.Кулакоўскі./узнач.наз.нямы́, ‑ога, м.; няма́я, ‑ой, ж.перан. Маўклівы, ціхі. Навокал — нямыя сосны, далей — гушчар.Карпюк.Скуты холадам даліны, Луг ляжыць нямы.Колас.
2.перан. Скрыты, затоены. Таня з нямым папрокам утаропілася ў Веру.Машара.У дзвярах стаіць маці. У яе посны выраз твару, у блеклых вачах нямое запытанне.Лынькоў.
•••
Нямая картагл. карта.
Нямое кіногл. кіно.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
непако́рны, ‑ая, ‑ае.
Які не хоча пакарацца, быць падуладным каму‑н. Тут край мой на самым стаіць рубяжы, і тут вось — маё непакорнае племя.Маракоў.У мінулым.. [Я. Купалу] перш за ўсё цікавяць моцныя духам, валявыя і непакорныя натуры.Шкраба.// Які ўласцівы такому чалавеку. Непакорны характар.//перан. Які не паддаецца або з цяжкасцю паддаецца якому‑н. уздзеянню; непаслухмяны. [Сямён] быў такі ж, як і раней: рослы, шыракаплечы, з моцнай шыяй, з бялявым непакорным віхорам.Мележ.Вольга адкінула з ілба непакорную пасму валасоў і з дакорам паківала галавой.Даніленка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
пасе́лішча, ‑а, н.
1.Спец. Месца, дзе захаваліся сляды старажытнага пасялення; селішча. Раскопкі старажытнага паселішча.
2. Месца, заселенае людзьмі; вёска, сяло, пасёлак. Сярод адвечнай цішыні першабытных лясоў рэдка сустракаліся людскія паселішчы, затое дзікіх звяроў і птушак было тут вялікае мноства.В. Вольскі.Здавалася, што гэтае прыгожае паселішча стаіць тут спрадвеку, не старэючы і не хілячыся на бок смалістымі сценамі сваіх хат.Паслядовіч.// Месца, дзе жывуць або будуюць сабе жыллё некаторыя віды дзікай жывёлы. Узніклі новыя паселішчы баброў у пойме Бярэзіны і ў ціхіх затоках.Самусенка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
звяры́ны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да звера (у 1 знач.). Звярыныя сляды. Звярыны рык. □ А воўк, як бы насміхаецца з мяне, стаіць, пазірае, зачароўвае мяне сваім звярыным поглядам.Колас.// Такі, як у звера, уласцівы зверу. Твар яго быў жудасны: скрыўлены, зубы сціснутыя, у вачах — нейкія звярыныя іскры.Шамякін.
2.перан. Жорсткі, бязлітасны. Звярыная сутнасць фашызму. □ — Я добра ведаю, што да той пары, пакуль ты вырасцеш, не будзе на свеце звярынай улады багатых і ты шчасліва і спакойна пражывеш свой век.Самуйлёнак.// Надзвычай моцны. Звярыны страх.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Vórdermann
m -(e)s, -männer
1) які́стаі́ць напе́радзе (тс.вайск.)
auf ~ stéhen* — стая́ць адзі́н за адны́м
auf ~ tréten* — стаць адзі́н за адны́м
den ~ überspríngen* — апярэ́дзіць каго́-н.; атрыма́ць што-н. [дабі́цца чаго́-н.] без чаргі́
2) старэ́йшы (званнем, рангам, пасадай і г.д.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
кадаўбі́на
1. Упадзіна на дарозе (Глуск.Янк. I). Тое ж калдоўбіна (Слаўг.).
2. Упадзіна круглай формы на полі, у якой доўга вясной стаіць вада (Слаўг.). Тое ж кадоўбіна (Слаўг.).
□ ур. Кадоўбіны (поле) каля в. Кулікоўка Слаўг.
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)