інтру́зія
(п.-лац. intrusio = упіхванне)
1) працэс нагнятання магмы ў тоўшчу зямной кары;
2) геалагічнае цела (бакаліт, лакаліт і інш.), складзенае з інтрузіваў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
кангламера́цыя
(лац. conglomeratio = збіранне)
1) працэс утварэння кангламерату 2;
2) буйны горад разам з прыгарадамі са шматмільённым насельніцтвам, напр. Токіо, Нью-Йорк, Масква.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
development
[dɪˈveləpmənt]
n.
1) разьвіцьцё n.
2) працэ́с разьвіццьця́; рост -у m.
3) разбудо́ва f.
4)
а) пасёлак -ка m.
б) гру́па новазбудава́ных дамо́ў
5) падзе́я, вы́нік
the latest developments in world affairs — апо́шнія падзе́і ў сьве́це
6) Phot. праяўле́ньне n.
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Муштр, муштра́ ’ваеннае навучанне, заснаванае на механічнай дысцыпліне і завучванні прыёмаў ваеннай справы’, му́штры ’прыдзіркі, празмерныя патрабаванні’ (ТСБМ, Нас., Шат., Бяльк.), муштроўны ’задзірысты’ (дзятл.), муштроўна ’наўмысна’ (іўеў., Сл. ПЗБ), муштрава́ць, муштрува́ць ’выхоўваць, навучаць залішне строга’ (ТСБМ, Шат., Бяльк.), муштроўка ’працэс навучання маладога паляўнічага сабакі’ (Інстр. III). З польск. musztra, mustra, muster і musztrować ’тс’ (Чартко, Бел. лінгв. зб., 152; Кюнэ, Poln., 79; Мацкевіч, Сл. ПЗБ, 3, 91), якія з ням. Muster ’узор’, mustern ’рабіць агляд’ < італ. mostra < с.-лац. monstra ’паказ, дэманстрацыя’ (Праабражэнскі, 1, 573; Варш. сл., 2, 1075; Фасмер, 3, 21).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Стрык 1 ‘прыстасаванне ў возе для прыпрэжкі другога каня’ (ТС), ‘дрот або вяроўка, што праходзіць пад возам з задка ў перадок да ручак’ (Маслен.). Праз старое польск. stryk ‘матуз’, сучаснае stryczek ‘тс’, з ням. Strick ‘вяроўка’, звязанага з stricken ‘завязваць, плясці’ (Брукнер, 522; ЕСУМ, 5, 444).
Стрык 2 ‘ціпун’ (Арх. Федар.): stryk tobie na jazyk! (жартам, Федар. 4). Магчыма, ад стрык ‘пстрычка’ (Нас.), што да стрыкаць (гл.).
Стрык 3 ‘сажань, прылада мераць зямлю’ (Мат. Гом.). Няясна. Магчыма, да стры́каць (гл.), тут у значэнні ‘скакаць, перакідацца’, што адлюстроўвае працэс вымярэння пры дапамозе такой прылады.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
нашуме́ць, ‑млю, ‑міш, ‑міць; зак.
1. Нарабіць шуму. Ну і гора з гэтай Касяй! Нагаворыць за траіх, Нашуміць за семярых! Агняцвет. // Накрычаць на каго‑н., нагаварыць чаго‑н. рэзкім тонам. Пад канец нарады Ваўчок неяк паспакайнеў і абмяк — ці то стаміўся, ці адчуў, што залішне нашумеў. Хадкевіч.
2. перан. Прыцягнуць да сябе ўвагу, выклікаць многа размоў. Вось толькі ўчора скончыўся судовы працэс у Гдыні, які нашумеў на ўсю Польшчу. Карпюк.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рух, -у, мн. -і, -аў, м.
1. У філасофіі — форма існавання матэрыі, бесперапынны працэс развіцця матэрыяльнага свету.
Няма матэрыі без руху і руху без матэрыі.
2. Перамяшчэнне каго-, чаго-н. у пэўным напрамку.
Вярчальны р.
Механізм прыйшоў у р.
Р. планет.
3. Змяненне становішча цела ці яго частак.
Р. рукі.
Танцавальныя рухі.
Ляжаць без руху.
4. перан. Унутраны штуршок, выкліканы якім-н. пачуццём, перажываннем.
Душэўныя рухі.
5. Язда, хада ў розных напрамках.
Р. транспарту.
Правілы дарожнага руху.
6. перан. Развіццё, напружанасць дзеяння.
Драматычны р. апавядання.
7. Актыўная дзейнасць многіх людзей, накіраваная на дасягненне агульнай сацыяльнай мэты.
Р. прыхільнікаў міру.
Нацыянальна-вызваленчы р.
8. Колькаснае ці якаснае змяненне; рост, развіццё.
Р. народанасельніцтва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
біметасамато́з
(ад бі- + метасаматоз)
працэс замяшчэпня адных горных парод другімі са зменай хімічнага складу, што адбываецца пры ўзаемадзеянні дзвюх парод пры ўдзеле постмагматычных раствораў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
камута́цыя
(лац. commutatio = змена)
1) працэс пераключэння электрычных злучэнняў у канструкцыях аўтаматыкі, электраэнергетыкі, электрасувязі і інш.;
2) лінгв. метад даследавання, які абапіраецца на тое, што пры зменах у адным плане мовы (напр. у плане выражэння) адбываюцца некаторыя змены ў другім плане (напр. у плане зместу);
3) працэс замены паншчыны і аброку грашовай рэнтай у перыяд феадалізму.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
герантало́гія
(ад гр. geron, -ntos = стары + -логія)
раздзел біялогіі і медыцыны, які вывучае працэс старэння жывых арганізмаў, у т.л. чалавека; уключае герыятрыю, герагігіену і герантапсіхалогію.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)