Інструме́нт. Ст.-бел. инструментъ (1565 г.) ’інструмент, прылада’, ’музычны інструмент’, ’спосаб, сродак’ (Булыка, Лекс. запазыч., 187). Ужо ў старабеларускай сфарміравалася семантычная структура, вядомая сучаснай беларускай мове. Насовіч прыводзіць два значэнні: ’музычная прылада’, ’усякая прылада’. Запазычана з польск., дзе instrument з лац. instrumentum ’інструмент, прылада’. Націск на апошнім складзе пад уплывам рускай мовы; параўн. інстру́мант (Касп.). Рус. инструмент (XVII ст.) таксама з польск.; націск на апошнім складзе ў выніку ўздзеяння нямецкай мовы (Шанскі, 2, I, 89). Няма падстаў для сцвярджэння аб паўторным запазычанні з рускай у XX ст. (як Крукоўскі, Уплыў, 83; Гіст. лекс., 233, для інструментальны).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Рагачы́ ’прылада для звівання нітак’ (Сцяшк.), ’звязаныя разам тры драўляныя калкі, на якія ставілі калыску’ (гродз., Сл. ПЗБ), ’драўляныя вілы’ (Выг.), рагачэ́ ’прылада, якой абмерваюць поле’ (гродз.). Ад рог 1 (гл.). Усе прадметы маюць вытыркальныя часткі, якія напамінаюць рогі жывёлы.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
*Рашо́та, рэшо́то ’рэшата’, ’прылада для лоўлі рыбы’ (ПСл). Гл. рэшата 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
анізаме́тр
(ад аніза- + -метр)
прылада для вызначэння магнітнай анізатрапіі монакрышталёў і тэкстураваных матэрыялаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
архаі́чны
(гр. archaikos)
устарэлы, старажытны, старадаўні (напр. а-ае слова, а-ая прылада).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
гістэраско́п
(ад гр. hystera = матка + -скоп)
медыцынская прылада для агляду ўнутранай поласці маткі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
мано́метр
(ад гр. manos = рэдкі + -метр)
прылада для вымярэння ціску вадкасцей і газаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г., часткова)
каранда́ш, ‑а, м.
Прылада для пісьма, чарчэння, малявання ў форме тонкай палачкі з графітавым або іншым сардэчнікам; аловак. Просты карандаш. Хімічны карандаш. Каляровыя карандашы. Маляваць карандашом.
•••
Браць (узяць) на карандаш гл. браць.
[Ад цюрк. кара — чорны і таш, даш — камень.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
трапе́цыя, ‑і, ж.
1. Чатырохвугольнік з дзвюма паралельнымі і дзвюма непаралельнымі старанамі.
2. Гімнастычная прылада, якая складаецца з перакладзіны, падвешанай на двух тросах. [Янук] сніў толькі залітую святлом арэну, турнікі і трапецыі. Асіпенка.
[Ад грэч. trapeza — стол.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Сту́сла ‘сталюга’ (Мат. Гом.), сту́сло ‘сталярская прылада’ (гродз., Нар. сл.; Скарбы). Няясна.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)