1. Геаметрычнае цела — правільны шасціграннік, усе грані якога квадраты. Начарціць куб.// Пра што‑н. з формай, выглядам такога шматгранніка. Бетонны куб.
2. Здабытак ад множання якога‑н. ліку самога на сябе два разы; трэцяя ступень ліку.
3.Разм. Кубічны метр. Куб дроў.
[Грэч. kybos.]
куб2, ‑а; мн. кубы, ‑оў; м.
Пасудзіна цыліндрычнай формы для перагонкі або кіпячэння вадкасці; тытан 3. То яе бачым са шчоткаю ля падлогі, то з мокраю анучаю ля акон, то ля вялізнага куба, дзе гатавалася вада для студэнтаў.Броўка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чарпа́к, ‑а, м.
1. Коўш, пасудзіна для чэрпання якой‑н. вадкасці. Каля палявой кухні валяліся кацялкі і лыжкі, вялікі медны чарпак.Няхай.Алег узяў чарпак і стаў выліваць з лодкі ваду.Гамолка.// Колькасць, аб’ём вадкасці, які ўмяшчаецца ў такой пасудзіне. Мы трэція суткі ў дарозе, і толькі ўчора ўвечары нам далі па чарпаку цёплай баланды — мукі, размешанай у вадзе.С. Александровіч.
2. Частка машыны, механізма (экскаватара і інш.) у выглядзе каўша, які служыць для выбірання грунту, пароды і пад. Экскаватар уразаўся ў зямлю вялізным чарпаком з жалезнымі зубцамі.Арабей.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
pot
[pɑ:t]
n.
1) гаршчо́чак, пасу́дзіна
a cooking pot — гаршчо́к -ка́m.
a flower pot — вазо́н -а m.
a tea pot — гарба́тнік, ча́йнік -а m., імбры́чак -ка m.
2) алькаго́льны напо́й
3) кош для ло́ўлі ры́бы, ра́каў
4) informal вялі́кая су́ма гро́шай
5) Sl. марыхуа́на f.
•
- go to pot
- keep the pot boiling
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
Жа́бнік1 ’пасудзіна для захоўвання жаб’ (ТСБМ). Ад жа́ба1, відаць, праз прым. жабн‑ы з суф. ‑ік (*жабнае месца).
Жа́бнік2 ’расліна Hydrocharis L. (парэз), водарасць, якая свабодна плавае’. Відаць, ад жа́ба1 паводле суіснавання ў вадаёме або іншых прыкмет. Выкарыстоўваецца і як назва іншых раслін (параўн. рус.дыял.жабник ’Filago L. Ranunculus ficaria L., Menyanthes trifoliata L.’ і інш., укр.жабник ’Filago L.’).
Жа́бнік3 ’від шчупака’ (навагр., Жыв. сл., 9). Ад жа́ба1, паводле таго, што гэты від паядае жаб. Параўн. рус.дыял.жабник ’журавель’ (СРНГ), укр.жабоїд ’бусел’.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Кацёл ’металічная пасудзіна акруглай формы і розных намераў для награвання вады. гатавання ежы і пад.’ (ТСБМ, БРС, Касп. і інш). Слова праславянскага паходжання, пра форма якога *kotьlъ. Параўн. ст.-рус.котьлъ, котелъ, рус.котёл, ст.-бел.котелъ, ст.-укр.котелъ, укр.коте́л, польск.kocioł, kocieł, чэш.kotel, славац.kotol, kotel, ст.-слав.котьлъ, балг.котел, серб.-харв.ко̀тао, славен.kótel. Прасл.*kotьlъ ’тс’. Старое запазычанне, у часы, блізкія да прасл., з герм. (гоц.) *katils, *katilus ’кацёл’ (< лац.). Гл. Трубачоў, Эт. сл., 11, 217–219; Фасмер, 2, 351; Слаўскі, 2, 317–318; Махэк₂, 283. Параўн. катля́р.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Куб1 ’геаметрычнае цела’ (ТСБМ). Запазычанне праз рускую мову з нямецкай або непасрэдна з лацінскай (ням.Kubus, лац.cubus) (Шанскі, 2, 8, 427).
Куб2 ’пасудзіна цыліндрычнай формы’ (ТСБМ). Укр.куб, рус.куб ’тс’, ст.-рус.кубъ ’кубак’, н.-луж.kub ’кубак’. Фактычна, апрача ніжнелужыцкіх форм, толькі ўсходнеславянскае. Індаеўрапейскія паралелі: ст.-грэч.κύμβος ’келіх, кубак’, ст.-інд.kumbháḥ ’гаршчок, збанок’. Формы сведчаць аб насавым гуку ў корані. Таму, калі лічыць славянскія лексемы спрадвечнымі, трэба рэканструяваць прасл.kǫbъ. Альтэрнацыя ǫ/u ў даным выпадку малаверагодная (параўн. Слаўскі, SO, 18, 261). Гл. Махэк₂, 243–244.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Імбры́чак ’чайнік для заваркі чаю’ (ТСБМ, БРС, Бяльк., Арх. Бяльк., Сцяшк. МГ, Касп., Мат. Гом., Гарэц., Інстр. I; В. В., 114), індры́чак (гом., Нар. слова, 160). З польск. памянш. imbryczek ’чайнік’ (літ.im̃brikas, укр.імбрик < польск.imbryk); у польскую мову слова трапіла з тур.ibrik, адкуль таксама серб.-харв.ѝбрӣк ’збан для вады’, балг.ибри́к ’збан для ўмывання’, макед.ибрик ’збан’; тур.ibrik < перс.ābrīz (з āb ’вада’ і rithen ’ліць’). Гэта пасудзіна мела першапачаткова рытуальнае значэнне ў мусульманскім рэлігійным абрадзе, гл. Слаўскі, 1, 452; Скок, 1, 704; БЕР, 2, 2.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
сіфо́н
(гр. siphon = трубка, помпа)
1) выгнутая трубка з каленамі рознай даўжыні, якая служыць для пералівання вадкасці з адной пасудзіны ў другую;
2) пасудзіна для газіраванай вады і іншых шыпучых напіткаў, якія выліваюцца праз трубку пад ціскам вуглекіслаты;
3) прыстасаванне для павелічэння цягі ў паравознай топцы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
бо́чка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж.
1. Вялікая драўляная або жалезная цыліндрычная пасудзіна з двума плоскімі днішчамі.
Дубовая б.
Саліць агуркі ў бочцы.
2. Старая руская мера вадкіх і сыпкіх цел, роўная сарака вёдрам (каля 490 літраў).
Б. жыта.
3. Фігура вышэйшага пілатажу: поўны абарот самалёта вакол яго падоўжнай восі.
◊
Бяздонная бочка (разм.) —
1) пра тое, што патрабуе вялікіх затрат і не акупляе сябе;
2) пра таго, хто можа выпіць многа спіртнога і не ап’янець (неадабр.).
Бочка з порахам — неадступная пагроза, вялікая небяспека.
Нясе як з бочкі (разм., неадабр.) — моцна патыхае ад таго, хто выпіў спіртнога.
|| памянш.бо́чачка, -і, ДМ -чцы, мн. -і, -чак, ж. (да 1 знач.).
|| прым.бо́чкавы, -ая, -ае.
Бочкавое піва.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
Бу́нька ’бочачка’ (Яруш.), ’збанок’ (ДАБМ, 822), ’гліняная пасудзіна без вушка’ (Інстр. I), гл. яшчэ Клім.Укр.бу́нька ’гліняны посуд, збан з вузкім горлам’, польск.bunia, buńka. Слова няяснага паходжання. Варш. сл. (1, 234) лічыць, што гэта трансфармацыя слоў bania, bańka. Рудніцкі, 257 (толькі ўкр. матэрыял), таксама думае пра дэфармацыю слова ба́нка. Няясныя і адносіны (у сэнсе магчымасці запазычання) паміж мовамі, дзе зафіксавана бу́нька. Параўн. яшчэ чэш.buňka ’ячэйка пчаліных сотаў’, якое таксама не мае этымалогіі (аб гэтым Махэк₂, 77), а таксама назвы пасудзін: чэш.obuň, obuňka, славац.oboňa, obôn(k)a, obonija і да т. п., якія Махэк₂ (408) лічыць няяснымі.