1) вузкі крыты праход, які злучае дзве асобныя часткі будынка, а таксама доўгі балкон уздоўж сцяны дома;
2) падземны ход у ваенных збудаваннях або шахтах;
3) верхні ярус у тэатры, цырку;
4) спецыяльна прыстасаванае памяшканне, музей для выстаўкі мастацкіх твораў (карцінная г.);
5) перан.рад, шэраг (напр. г. літаратурных вобразаў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
иIIчаст. усилит. і;
а он возьми́ и скажи́ а ён узя́ў і сказа́ў;
а то и а то і;
и сам не рад і сам не ра́ды;
не могу и поду́мать об э́том не магу і паду́маць пра гэ́та;
о нём и говоря́т пра яго́ і гаво́раць (і ка́жуць).
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (2012, актуальны правапіс)
Reihe
f -, -n
1) рад, шэ́раг; шарэ́нга;
éine~ von vier Mannрад па чаты́ры чалаве́кі;
in ~n zu sechs Mann рада́мі па шэсць чалаве́к;
in der drítten ~ у трэ́цім ра́дзе [шэ́рагу];
in Reih und Glied у страі́, у шарэ́нзе
2) матэм. прагрэ́сія
3) радо́к, лі́нія; слупо́к
4) чарга́;
in der ~ stéhen* стая́ць у чарзе́;
der ~ nach па чарзе́
◊ aus der ~ tánzen ≅ не хаце́ць ісці́ ў нагу́, дзе́йнічаць у адзіно́чку, не падпарадко́ўвацца агу́льным пра́вілам;
in éiner ~ von Fällen у шэ́рагу вы́падкаў;
búnte ~ máchen сядзе́ць упераме́жку
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
натура́льны
1. (прыродны) natürlich, natúrgemäß, der Natúr entspréchend;
у натура́льную велічыню́ in Lébensgröße;
натура́льнага ко́леру natúrfarben;
2. (сапраўдны) echt, natúrrein, Natúr-;
натура́льны шоўк réine Séide, Natúrseide f -;
натура́льная ка́ва Bóhnenkaffee m -s;
натура́льны воск Bíenenwachs n -es;
3. (прасмех, жэсты) natürlich, úngezwungen;
4.эк. Naturál-;
натура́льная гаспада́рка Naturálwirtschaft f;
натура́льная апла́та Bezáhlung in Naturáli¦en;
матэм.натура́льны рад лі́чбаў Réihe der natürlichen Záhlen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
дзёран
1. Верхні слой глебы, які густа парос пырнікам, дзяцелінай; дзірван (БРС). Тое ж дрэнь (Кам.), дзёрэн (Слаўг.), дзёрман (Сміл.Шат.), дзярно (Азяр.Касп., Мсцісл.Юрч., Нясв., Шчуч.), дзярну́х, дзярну́шша, дзярновіна, дзярну́чча, дзярновішча, дзярновічышча (Слаўг.).
2. Поле, якое зарасло травой (Рэч.).
3.Рад пасеву буракоў, бульбы да акучвання; баразна (Ветк).
Беларускія геаграфічныя назвы. Тапаграфія. Гідралогія. (І. Яшкін, 1971, правапіс да 2008 г.)
ланцу́г
(польск. łańcuch, ад ням. Lannzug)
1) прыстасаванне ў выглядзе паслядоўна счэпленых металічных звёнаў, прызначанае для розных мэт;
2) устаноўка з шэрагу злучаных між сабой элементаў, якія ўтвараюць суцэльную лінію (напр. электрычны л.);
3) суцэльны рад каго-н., чаго-н. (напр. л. агнёў);
4) перан. паслядоўны шэраг падзей, думак і інш. (напр. л. здарэнняў).
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
Ды́ґаць ’моцна біцца (пра сэрца)’ (Сцяц.). Выбухное ґ сведчыць пра запазычанне. Параўн. польск.dygać ’трасціся’ (аб польск. слове гл. Слаўскі, 1, 185; дзіўна, што Слаўскі, там жа, бел.ды́ґаць ставіць у адзін рад з польск. словам і не ставіць нават пытання аб магчымасці запазычання). Калі праўда, як мяркуе Слаўскі (там жа), што ў аснове дзеяслова ляжыць выклічнік тыпу dygu!, dyk!, можна думаць і пра самастойнасць бел. лексемы (ды́ґаць < *дыкаць з азванчэннем інтэрвакальнага ‑к‑ > ‑ґ‑). У Насовіча ды́гаць ’прысядаць, рабіць рэверанс; павольна, нібы прысядаючы, ісці’. Трубачоў (Эт. сл., 5, 198) дапускае магчымасць запазычання з польск., але і роднаснасць з іншымі слав. формамі (прасл.*dygati). Параўн. яшчэ Фасмер, 1, 557.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Няра́ха ’неахайны чалавек’ (астрав., ул. інф.), нераха ’няўклюда, неахайны чалавек’ (Ян., ТС), ніриха, нірэха ’неахайны чалавек’ (Сл. ПЗБ), а таксама нярахлівы, нірихлівы ’неахайны’ (Сл. ЦРБ, Сл. ПЗБ), перахавалі ’неахайны, некультурны’ (ТС), рус.неряха ’неахайны чалавек; няўмелы, дурны чалавек’, н.-луж.njerech ’беспарадак, смецце’, ’неахайны чалавек’, njerešny ’бесталковы; нячысты’. Лічыцца вытворным ад прасл.дыял.*грскъ, экспрэсіўна^ ўтварэння ад *rędъ (гл. рад), параўн. н.-луж.rech ’парадак; чысціня’, рус.ряха ’франціха’, ряхаться ’выстройвацца, прыбірацца’, нарядный ’прыбраны’ і пад. (Шустар-Шэўц, 14, 1014; Фасмер, 3, 66). Дапушчэнне балтыйскага паходжання (Смулкова, Лекс. балтызмы, 39) не мае падстаў, гл. Лаўчутэ, Балтизмы, 146. Значэнне ’няўклюда’ можа быць звязана з рехацца ’поркацца’ (ТС).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
По́руч ’побач, поплеч, рука пры руцэ’ (ТСБМ, Гарэц., Др.-Падб., Байк. і Некр., Мал.; слонім., Арх. Бяльк.; навагр., Сл. ПЗБ; ТС, Шат., Федар.), паручкі ’тс’ (Шат.), укр.поруч ’тс’, ст.-польск.porącz ’побач, у адзін рад’. Адвербіялізаваны назоўнік, утвораны пры дапамозе прыстаўкі по- ад назоўніка рука са значэннем месца адносна утваральнага слова *porǫkjь < *po‑rǫka даслоўна ’які знаходзіцца каля рукі, пад рукой’ альбо ’апора, памагаты’, параўн. по́ручань ’брусок пры лесвіцы, уваходзе, дзвярах, за які трымаюца рукамі, парэнчы’ (ТСБМ), рус.порука, поручательство ’падтрымка’, польск.poręcz ’падпора для рук, выступ, рэйка, па якой пасоўваецца рука пры хадзьбе па сходках’, славац.poruke ’побач, пад рукой’. Гл. таксама побач, поплеч.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сукро́та ’стакроць’ (Ласт.). Утворана пры дапамозе прыстаўкі су- ад назоўніка кро́та ’раз’ (Ласт.), гл. кроць ’тс’, што адпавядае укр.крат, крот, кроть, рус.крат, польск.kroć, кашуб.krot, в.-луж.króć, н.-луж.krot, чэш., славац.‑krát, славен.krat, серб.-харв.кра̑т, балг.крат, дыял.крат ’частка аршына, роўная 2 см’, ст.-слав.кратъ ’раз’. Прасл.*kortъ адпавядае літ.kar̃tas ’раз’, kartá ’рад, пласт’, лат.kārta ’тс’ і ўзыходзіць да і.-е.*(s)kert‑ ’рэзаць, адрубаць’. Праблему складае адсутнасць поўнагалосся ва ўсходнеславянскіх формах, што тлумачаць уплывам царкоўнаславянскай або запазычаннем са стараславянскай мовы, гл. Фасмер, 2, 368; Шустар-Шэўц, 676; ЕСУМ, 3, 79. Адзінкавая фіксацыя слова прымушае думаць пра яго штучнае паходжанне.