гусь, -і, мн. гу́сі, -е́й, ж.
Дзікая і свойская вадаплаўная птушка з доўгай шыяй.
Як з гусі вада (таксама перан.: нічога не дзейнічае).
|| памянш.-ласк. гу́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.
|| прым. гусі́ны, -ая, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
ча́йка¹, -і, ДМ ча́йцы, мн. -і, ча́ек, ж.
Вадаплаўная пералётная птушка сямейства чайкавых з кароткімі нагамі, доўгімі крыламі і густым апярэннем, якая жыве на берагах мораў, рэк, азёр.
Белакрылая ч.
|| прым. ча́йкавы, -ая, -ае.
Сямейства чайкавых (наз.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)
марабу́, нескл., м.
Вялікая трапічная птушка сямейства буслоў з пышным апярэннем. // Пер’е гэтай птушкі як прадмет упрыгожання. Капялюшык з марабу.
[Фр. marabout; з араб. marbūt — звязаны.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
некта́рка, ‑і, ДМ ‑рцы; Р мн. ‑рак; ж.
Птушка атрада вераб’іных, якая корміцца насякомымі і салодкім сокам кветак (нектарам).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перапёлка, ‑і, ДМ ‑лцы; Р мн. ‑лак; ж.
Палявая пералётная птушка сямейства фазанавых з завостранымі крыламі і кароткім хвастом.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
перасме́шка, ‑і, ДМ ‑шцы; Р мн. ‑шак; ж.
Невялічкая лясная птушка атрада вераб’іных, здольная імітаваць, перадражніваць галасы розных жывёл.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сапса́н, ‑а, м.
Драпежная птушка сямейства сакаліных, сапраўдны сокал. У Венгрыі правялі вопыты па выкарыстанню сокалаў-сапсанаў як вартаўніком. Матрунёнак.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сценала́з, ‑а, м.
Птушка атрада вераб’іных, якая мае здольнасць лазіць па стромых скалах і жыве ў гарах Еўропы і Азіі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
чыж, ‑а, м.
Невялікая лясная пеўчая птушка сямейства ўюрковых. Гэта чыж спявае... На галінах высока-высока над зямлёй гнездзіцца. Мыслівец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Птах ’птушка (звычайна вялікая)’, ’птушка-самец’, ’птушкі; агульная назва дзікіх птушак’ (ТСБМ, Мік., Булг., Нас., Ласт., Байк. і Некр.; драг., З нар. сл.; стол., Нар. лекс.; Ян.; бяроз., ЛА, 1), пташ ’тс’ (Нас.), таксама пта́ха ’птушка; вялікая птушка’, ’птушкі; агульная назва дзікіх птушак’ (ТСБМ, Нас., Янк. 3., Мат. Гом.; маст., жабін., ЛА, 1), пта́шка ’птушка’ (Мат. Гом., ТС), ’дробная птушка; агульная назва дзікіх птушак’ (ТСБМ, ЛА, 1), пташʼё ’тс’ (дзятл., Сл. ПЗБ), пта́шы ’птушыны’ (Нас.). Ст.-бел. птахъ (1580, Карскі 2-3, 36). Укр. птах, пта́ха, пта́шка ’птушка’, рус. дыял. птах, пта́ха (птя́ха), пта́ша ’тс’. Вытворныя ад прасл. *pъta (гл. птушка) з рознымі агентыўна-пеяратыўнымі суфіксамі. Булыка (Запазыч., 270) ст.-бел. птахъ ’птушка’ лічыць запазычаннем з польск. ptach ’тс’, але шырокі дыяпазон вытворных з такімі суфіксамі ва ўсходнеславянскіх мовах паказвае, што птах магло ўтварыцца і на уласнай глебе. Німчук (Давньорус., 171) сцвярджае, што памяншальна-ласкальныя формы тыпу стараж.-рус. пътахъ, пътаха маюць яшчэ праславянскае паходжанне.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)