Клю́ка 1 ’качарга, гак’ (Касп., Маш., Тарнацкі, Studia). Укр. клюка, рус. клюка, ст.-рус. клюка, серб.-харв. кљу̏ка, славен. kljúka, польск. kluka, чэш. klíka, в.-луж. kluka ’тс’. Лічыцца праславянскім вытворным з ка‑суфіксацыяй (SP, 1, 89). Першасны славянскі дзеяслоў *klʼuti не захаваўся, але верагоднасць яго існавання падтрымлівае літ. kliúti ’чапляцца’. Іншыя індаеўрапейскія паралелі больш далёкая: лац. clāvis ’ключ’, ст.-грэч. κλάίς ’тс’ (гл. Трубачоў, Эт. сл., 10, 56).
Клю́ка 2 ’нос’ (Жыв. сл.). Гл. клюка 1.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Му́ркаць, му́ркнуты, мурну́ць, муркота́ць ’ціха вурчаць, утвараючы гукі «мур-мур» (пра ката)’, ’мармытаць, бурчаць, гаварыць сабе пад нос’ (ТСБМ, Выг. дыс., ТС; З нар. сл., ігн., шальч., Сл. ПЗБ), ’паціху падаваць голас’ (ТС). Укр. му́ркати, му́ркнути, муркота́ти ’тс’. Бел.-укр. ізалекса. Балтызм. Параўн. літ. mur̃kti, murkúoti, murksóti ’мурлыкаць’, ’сядзець прыжмурыўшыся’ (Грынавяцкене, Сл. ПЗБ, 3, 85). Сюды ж пін. му́рка ’мянушка сабакі’ (КЭС). Спрошчана як гукапераймальнае тлумачыць паходжанне Васілеўскі (Прадукт. тыпы, 72, 79). Гэтак жа і аўтары ЕСУМ (4, 538).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
◎ Наста́лак (пасталоў ’сякера для кляпання кос’ (драг., Жыв. сл., Клім.). Ад настиліць ’наварыць сталлю’ (Бяльк.), настилюваты ’пакрываць сталлю’ (драг., Жыв. сл.), настальваць ’наводзіць што-небудзь жалезнае сталлю’ (Нас.), да сталь (гл.); настиліць ’набіць’ (Бяльк.) узнікла на базе папярэдняга значэння, параўн. настиліць зубы ’ўдарыць па зубах’ (Грыг.), настиліваць ’перан. рабіць ударамі сіне-барвовыя знакі’: пакалываць, насталиць кому носъ, вочы (Нас.), з далейшым развіццём семантыкі параўн. насталіць нос ’паставіць у няёмкае становішча’, насталіць (каго-небудзь) ’падгаварыць, сагітаваць’ (Растарг.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
гарба́ты
1. búck(e)lig; verwáchsen; gebógen (выгнуты, з гарбінкай);
гарба́ты нос krúmme [gebógene] Náse, Hákennase f -, -n;
2. у знач наз м Búck(e)lige (sub) m -n, -n;
◊ гарба́тага магі́ла вы́правіць dem ist nicht mehr zu hélfen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)
fore
[fɔr]
1.
adj.
пярэ́дні
the fore wall — пярэ́дняя сьцяна́
2.
adv.
1) сьпе́раду, напе́радзе, папе́радзе
2) Naut. сьпе́раду карабля́
3.
n.
1) пярэ́дняя ча́стка, пе́рад -у m.
2) Naut.
а) нос вадапла́ва, карабля́
б) пярэ́дняя ма́чта
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
кро́пля, -і, мн. -і, -пель, ж.
1. Маленькая акруглая часцінка якой-н. вадкасці.
К. вады.
Кроплі дажджу.
2. мн. Разведзенае на чым-н. лякарства, якое прымаецца па пэўнай колькасці такіх часцінак.
Вочныя кроплі.
К. ў нос.
3. адз., перан., чаго. Самая нязначная колькасць чаго-н. (разм.).
Малака ў бляшанцы к.
◊
Да (апошняй) кроплі — усё без астатку выпіць, расходаваць, аддаць і пад.
Да апошняй кроплі крыві — ахвяруючы жыццём, змагацца, біцца, абараняцца.
Кропля за кропляй — паступова, патрошку.
Кропля ў моры — вельмі нязначная колькасць у параўнанні з чым-н. вялікім.
Ні кроплі — ніколькі, ані.
Ні кроплі ў рот не браць — зусім не піць алкагольных напіткаў.
Як дзве кроплі вады — абсалютна, поўнасцю падобны, супадае.
|| прым. кро́пельны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
verkóhlen
I
1.
vt абву́гліваць, ператвара́ць у ву́галь
2.
vi абву́глівацца
II
vt разм. паке́пліваць (з каго-н.); абду́рваць, вадзі́ць за нос (каго-н.)
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Ross
n -es, -e высок. конь;
sich aufs ~ schwíngen* се́сці на каня́
◊ auf dem hóhen ~ sítzen* разм. задзіра́ць нос;
so ein ~! ну і ду́рань!
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
вадзі́ць несов.
1. в разн. знач. води́ть;
в. дзяце́й гуля́ць — води́ть дете́й гуля́ть;
в. машы́ну — води́ть маши́ну;
в. смы́кам па стру́нах — води́ть смычко́м по стру́нам;
в. знаёмства — води́ть знако́мство;
2. безл. шата́ть;
ад сто́мы яго́ во́дзіць у бакі́ — от уста́лости его́ шата́ет из стороны́ в сто́рону;
3. (рожать — о животных) приноси́ть;
аве́чка ко́жны год во́дзіць па дво́е ягня́т — овца́ ежего́дно прино́сит по два ягнёнка;
◊ в. за нос — води́ть за́ нос
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (актуальны правапіс)
дава́ць, даю́, дае́ш, дае́; даём, даяце́; незак., каго-што.
1. Незак. да даць.
2. заг. дава́й(це); з інф. незак. ці з 1 ас. мн. буд. Разм. Выражае запрашэнне да сумеснага дзеяння. Давай спаць. Давай возьмемся за работу. □ [Мігуцкі:] Я не хачу гвалтаваць вашага сумлення, але давайце разважаць сур’ёзна. Крапіва.
3. заг. дава́й; з інф. незак. Разм. Ужываецца ў значэнні: пачаў, стаў, узяўся энергічна рабіць што‑н. Купец кінуў гуслі, а сам выхапіў у фурмана пугу ды давай коней гнаць. Якімовіч. Пёс Лютня ўскочыў мядзведзю на спіну і давай кусаць. Бядуля.
•••
Быту не даваць — не даваць спакою каму‑н.
Вачам веры не даваць — пра неабходнасць пільна, уважліва ставіцца да чаго‑н., паўторна правяраць што‑н.
Даваць у нос — тое, што і біць у нос (гл. біць).
Не даваць жыцця каму — турбаваць, непакоіць.
Не даваць кроку ступіць — пра немагчымасць або забарону свабодна дзейнічаць.
Не даваць літасці каму — не рабіць уступак, не пакідаць без пакарання за якую‑н. віну.
Не даваць праходу каму — настойліва прыставаць з пытаннямі, просьбамі, размовамі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)