АЙРА́ЦКАЕ ХА́НСТВА, Джунгарскае ханства,
феадальная дзяржава айратаў (група зах.-манг. народаў) у Джунгарыі (ч. тэр. сучаснага Паўн.-Зах. Кітая) у 17—18 ст. Склалася ў 1630-я г. ў выніку аб’яднання айрацкіх княстваў. Узмацнілася пры Батуры-хунтайджы [1635 — каля 1660]. З 1670-х г. вяло войны з маньчжурскімі феадаламі. У 1757—58, аслабленае працяглай феад. усобіцай, заваявана кітайскай дынастыяй Цын.
т. 1, с. 176
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДАМА́СКАЕ ЦА́РСТВА,
старажытная дзяржава ў Сірыі ў 11—8 ст. да н.э. Вядома з асіра-вавілонскіх і егіп. крыніц і Бібліі. Засн. арамеямі. У пач. 10 ст. падпарадкавана Ізраільскаму царству, з сярэдзіны стагоддзя самастойнае. З канца 10 ст. прэтэндавала на гегемонію ў Сірыі. Найб. магутнасці дасягнула ў пач. 8 ст. да н.э. У 732 да н.э. заваявана Асірыяй.
т. 6, с. 26
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДАЎЖНІ́К,
у цывільным працэсе бок абавязацельства (дэбітор), які павінен выканаць на карысць другога боку (крэдытора) пэўнае дзеянне або ўстрымацца ад такога дзеяння. Д. могуць выступаць асобы, здольныя быць носьбітамі грамадзянскіх правоў і абавязкаў, г.зн. праваздольныя грамадзяне, юрыд. асобы і сама дзяржава. Калі ў абавязацельстве бяруць удзел некалькі Д., кожны з іх павінен выканаць абавязацельства ў роўнай долі з іншымі.
т. 6, с. 67
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
БЕНГА́ЛІЯ,
гістарычная вобласць у Індыі, у бас. ніжняга цячэння Ганга і дэльты Ганга і Брахмапутры. У старажытнасці розныя часткі Бенгаліі вядомыя пад назвай Анга, Ванга, Гауда і інш. Агульная назва Бенгаліі з’явілася каля 10—12 ст. У 8 — пач. 13 ст. на тэр. Бенгаліі існавалі дзяржавы на чале з дынастыямі Палаў, пазней Сенаў. На пач. 13 ст. Бенгалія ўключана ў Дэлійскі султанат. У сярэдзіне 14 ст. стала незалежная. У 1575 заваявана Вялікімі Маголамі. На пач. 18 ст. на тэр. Бенгаліі ўзнікла самаст. дзяржава. У 1757 падпарадкавана англ. Ост-Індскай кампаніяй. У 1905 падзелена англ. ўладамі на адасобленыя тэр., у 1911 зноў аб’яднана. У 1947 у сувязі з падзелам Брыт. Індыі на самаст. дзяржавы Індыю і Пакістан Зах. Бенгалія адышла да Індыі, Усх. Бенгалія — да Пакістана. У 1971 на тэр. Усх. Бенгаліі створана дзяржава Бангладэш.
т. 3, с. 95
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
дамініён
(англ. dominion, ад лац. dominium = валоданне)
дзяржава ў складзе Брытанскай імперыі (да 1947 г.), якая прызнавала ўладу англійскага караля — Канада (з 1867 г.), Аўстралійскі Саюз (з 1901 г.), Новая Зеландыя (з 1907 г.) і інш.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
этаты́зм
(фр. étatisme, ад état = дзяржава)
1) напрамак палітычнай думкі, які разглядае дзяржаву як вышэйшы вынік і мэту грамадскага развіцця;
2) палітыка актыўнага ўдзелу дзяржавы ў эканамічным жыцці грамадства.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
мацне́ць несов.
1. уси́ливаться, крепча́ть;
ве́цер ~не́е — ве́тер уси́ливается (крепча́ет);
2. (делаться более сильным, здоровым) кре́пнуть;
мы́шцы ~не́юць — мы́шцы кре́пнут;
3. прочне́ть;
4. (о могуществе) уси́ливаться; кре́пнуть;
дзяржа́ва ~не́е — госуда́рство уси́ливается (кре́пнет);
5. (о вине, табаке и т.п.) кре́пнуть
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
power1 [ˈpaʊə] n.
1. здо́льнасць, сі́лы;
mental powers разумо́выя здо́льнасці;
I’ll do everything in my power. Я зраблю ўсё, што мне пад сілу.
2. сі́ла, моц; эне́ргія; сілкава́нне; магу́тнасць;
nuclear power а́тамная эне́ргія;
horse power ко́нская сі́ла
3. ула́да; паўнамо́цтвы;
be in power мець ула́ду;
seize/lose power захапі́ць/стра́ціць ула́ду;
take/come to power прыйсці́ да ўла́ды;
a party in power кіру́ючая па́ртыя;
emergency powers надзвыча́йныя паўнамо́цтвы
4. дзяржа́ва;
the great powers вялі́кія дзяржа́вы;
an allied/enemy power саю́зніцкая/варо́жая дзяржа́ва
♦
more power to one’s elbow BrE, infml жада́ць по́спеху/уда́чы каму́-н.;
the powers that be iron. ула́дныя лю́дзі;
the (real) power behind the throne «ула́да па-за тро́нам»; няба́чная ўла́да
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Арда́ ’татарскае войска’, ’саюз плямён, дзяржава ў старажытных усходніх народаў’, ’шумны, неарганізаваны тлум’ (БРС), ’дружына жаніха, што едзе за нявестай’ (таксама ірда — Нікольскі, 55), арду тварыць суматоха, дзіцячыя гульні’ (Нас. Сб.; Янкоўскі, докт. дыс., 1, 333). Старажытнарускае (з 1307) працягваецца ў старабеларускай, дзе таксама горта ’арда’ (Булыка., Запазыч., 228). Рус., укр. орда́ ў розных значэннях. Канчатковая крыніца цюрк. ordu (ortu) ’лагер, стан войска, рэзідэнцыя хана’ ўжо ў старажытнацюркскіх мовах (Др.-тюрк.), вядома ў многіх цюркскіх мовах. Усходнеславянскае слова з цюркскай; ст.-бел. горта (1691) праз польскую з нямецкай (параўн. Брукнер, 381). Фасмер, 3, 150; БМ, 43, Курс суч., 161. Ірда, магчыма, з украінскай. Думка Бугі, 2, 507 (параўн. таксама Жучкевіч, Топон., 159), пра паходжанне бел. арда ’шум, беспарадак’ з літ. ardà ’спрэчка’ малаверагодна: аналагічныя значэнні вядомы і ў іншых славянскіх мовах. Супрун, Зб. Крымскаму, 126–127.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
бу́ферны
(ад буфер)
1) які мае адносіны да буфера;
2) перан. прамежкавы, які паслабляе сутыкненне варожых бакоў;
б-ая дзяржава — звычайна слабая ў ваенных і палітычных адносінах краіна, якая знаходзіцца паміж тэрыторыямі або сферамі ўплыву вялікіх дзяржаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)