mir [mich] schmerzt der Kopf — у мяне́ балі́ць галава́
es schmerzt mich, dass… — мне балю́ча [го́рка], што…
Нямецка-беларускі слоўнік (М. Кур'янка, 2006, правапіс да 2008 г.)
Кмець ’селянін без зямлі, які мае ўласную хату з садзікам’ (Федар.), «подлыя кмеці» ў Багушэвіча (Дасл. (Гродна), 1967, 39), ’воін у старажытнай Русі’ (ТСБМ). Ст.-бел.кметь ’селянін’ < польск.kmieć (Булыка, Запазыч., 157). Укр.кметь, кміть ’селянін, просты чалавек’, рус.кметь ’тс’, ст.-рус.къметь ’воін’, балг.кмет ’войт, гарадскі галава’, серб.-харв.кме̏т ’селянін’, славен.kmèt ’тс’, польск.kmieć ’селянін, багаты гаспадар’, чэш.kmet ’селянін, дзед’, славац.kmeť ’тс’, в.-луж.kmjeć ’першы селянін, галава’. Прасл.kъmetь традыцыйна выводзіцца з лац.comes, comitis ’спадарожнік, таварыш’ (параўн. нар.-лац.cometia ’акруга’) (Фасмер, 2, 261; Слаўскі, 2, 279). Больш прывабнай здаецца іншая версія (хоць яна лічыцца менш пераканаўчай: параўн. ЕСУМ, 2, 472), якая асноўваецца на супастаўленні са ст.-грэч.κομήτης ’селянін’, κώμη ’сяло, гарадскі раён’ (Біркенмайер, JP, 21, 174–176). Грэчаскае значэнне цалкам супадае са славянскім, чаго нельга сказаць аб лацінскім. Лац.comes, comitis фанетычна таксама не цалкам адпавядае прасл.kъmetь. Хутчэй за ўсё трэба меркаваць аб старажытным лексічным пранікненні з адной з палеабалканскіх моў. Пакуль што нельга вызначыць, з якой.
◊ галава́ (ру́кі́, но́гі) як ~цо́м налі́та (налі́ты) — голова́ (ру́ки, но́ги) как (сло́вно, бу́дто) свинцо́м налита́ (нали́ты)
Беларуска-рускі слоўнік, 4-е выданне (2012, актуальны правапіс)
jowl
I[dʒaʊl]
n.
1) ські́віца f.
2) шчака́f.
II[dʒaʊl]
n.
1) падво́йны падбаро́дак, вальля́к -а m.
2) падгру́дак -ка m. (у жывёліны)
3) вальлё n., вальля́к -а́m. (у пту́шак)
III[dʒaʊl]
n.
галава́ ры́бы
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
АКУ́НЬ ЗВЫЧА́ЙНЫ
(Perca fluviatilis),
азёрна-рачная рыба атр. акунепадобных. Пашыраны ў прэсных і саленаватых вадаёмах Еўразіі. На Беларусі трапляецца амаль ва ўсіх вадаёмах. Малыя акуні звычайныя жывуць у затоках, буйныя — на глыбіні.
Даўж. да 55 см, маса да 3 кг. Цела адносна высокае, у буйных — гарбатае, галава вялікая. Трымаецца чародамі. Нерастуе ранняй вясной пры т-ры вады 5—8 °C. Плоднасць да 300 тыс. ікрынак. Моладзь корміцца планктонам, бентасам і маляўкамі рыб. Дарослы акунь звычайны — драпежнік. Аб’ект прамысл. і аматарскага рыбалоўства.
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕМПШЫ́РСКАЯ ПАРО́ДА авечак, паўтанкарунная, мяса-воўнавага кірунку. Выведзена ў 1-й пал. 19 ст. ў Вялікабрытаніі скрыжаваннем мясц. грубашэрсных і помесных цёмнагаловых авечак з саўтдаўнскімі. Гадуюць у Вялікабрытаніі, Германіі, ЗША і інш. краінах. У СССР выкарыстаны пры вывядзенні горкаўскай і літоўскай чорнагаловай парод.
Авечкі вялікія, з шырокім тулавам, бязрогія, скараспелыя. Тулава светлае, галава цёмная. Жывая маса бараноў 100—110, матак 65—70 кг. Воўна 50—58-й якасці, даўж. 8—10 см, выкарыстоўваецца пераважна на выраб трыкатажу, асабліва каштоўная воўна ягнят.