насу́нуць, -су́ну, -су́неш, -су́не; -су́нь; -су́нуты; зак.
1. чаго. Нассоўваць у адно месца нейкую колькасць чаго-н.
Н. кучу лісця.
2. што. Закрыць, засланіць чым-н. каго-, што-н.
Н. шапку на вочы.
3. што. Надзець, уссунуць на што-н. (разм.).
Н. боты на ногі.
|| незак. насо́ўваць, -аю, -аеш, -ае.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
арбі́та, -ы, ДМ -бі́це, мн. -ы, -бі́т, ж.
1. Шлях руху нябеснага цела, а таксама касмічнага апарата, карабля.
А.
Марса.
2. перан., чаго або якая. Сфера дзеяння, распаўсюджання чаго-н.
3. Вочная ўпадзіна, вачніца.
Аж вочы павылазілі з арбіт.
|| прым. арбіта́льны, -ая, -ае (да 1 і 2 знач.; спец.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
блука́ць, -а́ю, -а́еш, -а́е; незак.
1. Бязмэтна хадзіць, гуляць.
Б. па вуліцы.
2. Пераязджаць з месца на месца, хадзіць у пошуках каго-, чаго-н.
Б. па свеце.
3. перан. Пераходзіць з аднаго прадмета на другі, не спыняючыся на чым-н. (пра погляд, вочы, думкі).
Блукаюць думкі.
|| наз. блука́нне, -я, н.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
бяльмо́, -а́, мн. бе́льмы і (з ліч. 2, 3, 4) бяльмы́, -а́ў, н.
1. Белаватая пляма на рагавой абалонцы вока.
2. толькі мн. Вочы (разм., груб.).
◊
Вылупіць бельмы (разм., груб.) — здзіўлена, шырока адкрытымі вачамі глядзець.
(Як) бяльмо на воку (разм., неадабр.) — пра таго (тое), хто (што) перашкаджае, раздражняе сваёй прысутнасцю, дакучлівасцю.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
лі́пнуць, -ну, -неш, -не; ліп, лі́пла; -ні; незак.
1. (1 і 2 ас. звычайна не ўжыв.), да каго-чаго. Прыліпаць, прыставаць.
Гразь ліпне да абутку.
2. перан., да каго-чаго. Назойліва прыставаць (разм.).
Ён ліпне да яе.
3. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Тое, што і зліпацца.
Вочы ліпнуць.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
тума́нны, -ая, -ае.
1. гл. туман.
2. Ахутаны, засланы туманам.
Т. бераг ракі.
Туманная раніца.
3. Расплыўчаты, няясны; бачны як цераз туман.
Вырысоўваліся туманныя сілуэты будынкаў.
4. перан. Які мае няясны сэнс; незразумелы.
Туманныя разважанні.
5. перан. Невыразны, цьмяны.
Туманныя вочы.
Т. позірк.
|| наз. тума́ннасць, -і, ж. (да 3—5 знач.).
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (пад рэд. І. Л. Капылова, 2022, актуальны правапіс)
Adam [ˈædəm] n.
1. bibl. Ада́м
2. чалаве́к, мужчы́на
♦
I don’t know him from Adam. Я яго і ў вочы не бачыў.
Англійска-беларускі слоўнік (Т. Суша, 2013, актуальны правапіс)
Тара́шчыць ’шырока раскрываць (вочы); здзіўлена або спалохана глядзець’ (ТСБМ, Некр. і Байк.), тарэ́шчыць ’вылупляць (вочы)’ (дзісн., Нар. сл.); сюды ж тарашча́ка ’вірлавокі, лупаты, зіркаты’ (Ласт.). Укр. дыял. тара́щити ’вытрэшчваць, вылупліваць’, рус. тара́щитъ ’тс’, дыял. ’растапырваць’, тара́щиться ’цягнуцца, плясціся’. Варбат (Этимология–1971, 14) рэканструюе *torščiti як ітэратыў да *tьrskati, гл. тараскаць. Сувязь з вы́трашчыць (гл.), укр. витріща́ти ’вытрэшчваць’, польск. wytrzeszczyć ’вытрашчыць’, чэш. vytřeštiti ’тс’, славац. vytreštiť ’тс’ застаецца праблематычнай, гл. Фасмер, 4, 23; ЕСУМ, 5, 522. Параўн. тапарашчыць, гл.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Таро́піцца ’ўглядацца’ (ганц., Ск. нар. мовы), таро́піць ’утаропліваць (вочы)’ (ТСБМ, Нар. Гом.) звязана з торап ’сполах, перапуд, страх’, першапачаткова ’глядзець са страхам, застыўшы ад нечаканасці’. Гл. тарапіцца 2, утаропіцца.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
трудзі́ць разм ermüden vt, ánstrengen vt, erschöpfen vt;
◊ трудзі́ць сабе́ во́чы sich die Áugen überánstrengen
Беларуска-нямецкі слоўнік (М. Кур'янка, 2010, актуальны правапіс)