халаднава́ты, ‑ая, ‑ае.
1. З памяркоўным прыемным холадам, прахалодай. Ад лесу пачалі наплываць і згушчацца змрокі, і на сяло пацягнула халаднаватаю вільгаццю паплавоў. Скрыган. Халаднаватаю раніцаю партызанскі атрад.. чакаў пачатку — калі па дарозе пойдуць калоны варожых машын. Янкоўскі.
2. перан. Раўнадушны, бясстрасны. Максім таксама спыніўся, з халаднаватай цікавасцю разглядаючы.. [Шашу]. Шамякін. Вобраз Донны Анны, які ўвогуле правільна вырашаны Карзянковай, трохі халаднаваты. «ЛіМ».
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
АГІ́НСКІ БОЙ 1942.
Адбыўся ў Вял. Айч. вайну паміж партыз. атрадам імя Шчорса (камандзір П.В.Пранягін і ням.-фаш. захопнікамі 13.9.1942 у раёне Агінскага канала. Атрад з баямі выйшаў 10—13.9.1942 да 10-га шлюза, захопленага карнікамі (каля 100 гітлераўцаў), частка атрада перайшла ўброд р. Шчара і ўдарыла ў фланг праціўніка, асн. сілы партызан атакавалі ворага і ў выніку 5-гадзіннага бою знішчылі больш за 60 гітлераўцаў, захапілі зброю, боепрыпасы.
т. 1, с. 75
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ГЕ́ЕР (Geyer) Фларыян
(каля 1490, г. Гібельштат, Германія — 10.6.1525),
адзін з кіраўнікоў паўстанцаў у Сялянскую вайну 1524—26 у Германіі. Імперскі рыцар. У 1519—23 на вайск. і дыпламат. службе ў магістра Тэўтонскага ордэна Альбрэхта Брандэнбургскага. Вясной 1525 узначаліў адзін з рэв. сял. атрадаў у Франконіі (т.зв. «Чорны атрад»), Дамогся пашырэння паўстання на 9 гарадоў. Выступаў за скасаванне прывілеяў дваранства і царквы. Забіты ў час задушэння паўстання войскамі Швабскага саюза.
т. 5, с. 132
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
ДЖАГІ́Р,
найбольш пашыраная форма феад. землекарыстання ў Магольскай імперыі ў Індыі ў 16—18 ст. Сярэдні памер Дж. быў вялікі (да 100 тыс. га). Уладальнік (джагірдар) атрымліваў долю дзярж. зямельнага падатку з Дж. на сваю карысць, за гэта быў абавязаны ўтрымліваць атрад наёмных коннікаў. У 1574 Акбар спрабаваў ліквідаваць сістэму Дж., што выклікала супраціўленне мусульм. джагірдараў. У 17 ст. ўзнікла тэндэнцыя да перараджэння Дж. ў спадчыннае валоданне (ажыццяўлялася ў 18 ст.).
т. 6, с. 84
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
каго́рта
(польск. kohorta, ад лац. cohors, -rtis)
1) атрад войска ў Стараж. Рыме, які складаў дзесятую частку легіёна;
2) перан. моцна згуртаваная група людзей, аб’яднаных агульнай мэтай.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэкадо́нты
(ад тэка + гр. odus, odontos = зуб)
атрад вымерлых паўзуноў падкласа архазаўраў з размешчанымі ў асобных ячэйках зубамі; жылі ў трыясе, сталі зыходнымі для дыназаўраў, птэразаўраў, кракадзілаў.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
тэрмі́ты
(фр. termites, ад с.-лац. termes, -mitis = жук-караед)
атрад насякомых; пашыраны пераважна ў тропіках; падобна мурашкам жывуць згуртаваннямі ў вялікіх гнёздах і з’яўляюцца шкоднікамі драўніны.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
partyzantka
partyzantk|a
ж.
1. партызанка;
2. партызанская вайна;
3. партызанскі атрад;
pójść do ~i — пайсці ў партызаны;
dowódca ~i — партызанскі камандзір
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
тэліфо́ны
(н.-лац. thelyphones)
атрад арахнідаў, членістаногія жывёлы даўжынёй да 75 мм з падоўжанымі галавагрудзьмі і членістым брушкам, пашыраныя ў тропіках і субтропіках; начныя драпежнікі, якія паядаюць насякомых.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
малы́, -а́я, -о́е.
1. Нязначны па велічыні, памерах; невялікі.
Малая зала.
2. Нязначны па колькасці, часе.
М. атрад.
Прайшоў яшчэ м. час.
3. Меншы, чым патрэбна.
Малыя боты.
4. Які не мае істотнага значэння; малаважны.
Малая справа, м. і клопат.
5. Які займае нязначнае службовае становішча.
6. Тое, што і малалетні.
Малыя дзеткі — малыя і бедкі (прыказка).
7. у знач. наз. малы́, -о́га, м., мала́я, -о́й, ж., мн. малы́я, -ы́х. Дзіця.
Падвезці малых у школу.
◊
Ад малога да вялікага — усе да аднаго, абсалютна ўсе.
Без малога (разм.) — амаль (не), чуць (не).
З малых гадоў — з дзяцінства.
Самае малое — найменш.
Тлумачальны слоўнік беларускай літаратурнай мовы (І. Л. Капылоў, 2022, актуальны правапіс)