Verbum

пла́ха, -і, ДМ пла́се, мн. -і, плах, ж.

1. Кавалак расколатага ўздоўж бервяна.

2. Калода, на якой даўней адсякалі галаву прыгаворанаму да пакарання смерцю, а таксама памост, на якім адбывалася пакаранне.

Класці галаву на плаху (таксама перан.).

по́сцілка, -і, ДМ -лцы, мн. -і, -лак, ж.

Лёгкая саматканая коўдра або прасціна, якую рассцілаюць на пасцель, якой засцілаюць ложак, або кавалак тканіны, якой накрываецца ці завешваецца што-н.

Ткаць посцілкі.

Завесіць ложак посцілкай.

Снежная п. (перан.).

гусь, -і, мн. гу́сі, -е́й, ж.

Дзікая і свойская вадаплаўная птушка з доўгай шыяй.

Як з гусі вада (таксама перан.: нічога не дзейнічае).

|| памянш.-ласк. гу́ска, -і, ДМ -сцы, мн. -і, -сак, ж.

|| прым. гусі́ны, -ая, -ае.

даню́хацца, -аюся, -аешся, -аецца; зак. (разм.).

1. Празмерна доўга і часта нюхаючы, дайсці да непрыемных вынікаў.

2. перан. Дазнацца, разведаць пра што-н. якім-н. непрыстойным спосабам.

Паліцыя данюхалася аб прыходзе партызанскага разведчыка.

|| незак. даню́хвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

дзі́да, -ы, ДМ -дзе, мн. -ы, дзід, ж.

1. Старадаўняя колючая зброя ў выглядзе доўгага дрэўка з вострым металічным наканечнікам; піка.

2. перан. Пра што-н. высокае, вастраверхае.

Далёка за полем узвышалася ў неба чорная дзіда касцёла.

до́ўбня, -і, мн. -і, -яў і даўбня́, -і́, мн. до́ўбні і (з ліч. 2, 3, 4) даўбні́, до́ўбняў, ж.

1. Прылада для ўбівання чаго-н., забою жывёлы і пад.

Замахнуцца доўбняй.

2. перан., пагард. Пра тупога, някемлівага чалавека.

жэст, -а, мн. -ы, -аў, м.

1. Рух рукі, галавы, які абазначае што-н. або суправаджае размову.

Энергічны ж.

Мова жэстаў.

2. перан. Які-н. наўмысны ўчынак, разлічаны на знешні эфект.

Зрабіць высакародны ж.

Гэта ўсяго толькі ж.

завастры́цца, 1 і 2 ас. не ўжыв., -во́стрыцца; зак.

1. Стаць вострым (у 1 знач.).

Нос завастрыўся (стаў танчэйшым да кончыка пры схудненні).

2. перан. Больш рэзка, больш ясна абазначыцца.

Пытанне завастрылася.

|| незак. завастра́цца, -а́ецца і заво́стрывацца, -аецца.

загартава́цца, -ту́юся, -ту́ешся, -ту́ецца; -ту́йся; зак.

1. (1 і 2 ас. не ўжыв.). Атрымаць большую цвёрдасць шляхам загартоўкі.

Сталь загартавалася.

2. перан. Стаць фізічна і маральна стойкім.

Здароўе загартавалася.

Армія загартавалася ў баях.

|| незак. загарто́ўвацца, -аюся, -аешся, -аецца.

вы́гарадзіць, -джу, -дзіш, -дзіць; -джаны; зак.

1. што. Выдзеліць, аддзяліць агароджай.

В. прагон для жывёлы.

2. перан., каго (што). Узяць пад абарону, пазбавіць ад адказнасці, абвінавачання каго-н. з вінаватых (разм.).

В. сябра.

|| незак. выгаро́джваць, -аю, -аеш, -ае.