ча́стачка, ‑і, ДМ ‑чцы; Р мн. ‑чак; ж.
Памянш. да частка (у 1 знач.). Мы нарадзіліся ў той час, Як свет стары ў агні капаў. І ў гэтай буры кожны з нас Юнацтва частачку аддаў. Хведаровіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
поде́ржанный
1. прич. патрыма́ны;
2. прил. патрыма́ны; (бывший в употреблении) ужыва́ны; (поношенный) но́шаны; (старый) стары́;
магази́н поде́ржанных веще́й магазі́н ужыва́ных (стары́х) рэ́чаў;
поде́ржанное пальто́ пано́шанае паліто́;
поде́ржанная кни́га патрыма́ная (ужыва́ная) кні́га.
Руска-беларускі слоўнік НАН Беларусі, 10-е выданне (актуальны правапіс)
Аста́ркаваты. Рус. остаркова́тый, укр. оста́ркуватий ’тс’. Прыметнік з ‑ават‑ы ўтвораны, відаць, у асобных славянскіх мовах, аб чым сведчыць розны націск і розныя афармленні суфікса, на базе назоўніка остаръкъ, замілаванага ў рускіх гаворках (Вінаградаў, Очерки, 207). Назоўнік утвораны э дзеяслова остареть, які з прэфіксам о‑ ўтвораны ад старѣти < старъ. Гл. стары.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Ато́пак ’стары стаптаны абутак’ (Нас., Інстр. I, Мядзв., Касп., Янк. I, Бяльк., Юрч., Янк. Мат.), ато́пкі ’абноскі’ (БРС). Другое значэнне, відаць, пашырэнне першага. Рус. отопок, отоптыш ’тс’. Утворана ў рускай і беларускай мовах ад дзеяслова а(б)таптаць пры дапамозе суфікса ‑ак (‑ок), як і растопак ’атопак’ (Касп.) ад дзеяслова растоптваць.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Казя́рка ’стары падраны кажушок’ (лаг., КЭС). Утварэнне па тыпу кажарка ад козі ’казіны’, магчыма, для адмоўнай характарыстыкі рэаліі. Пераноснае ўжыванне заонімаў (тыпу воўк, вуж, сабака і інш.) для адмоўнай характарыстыкі розных з’яў, рэалій і інш. шырока вядома. Параўн., у Грынчэнкі, 2, 265: «Козиний кожух, а вербові дрова, то й смерть готова».
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Сяма́к ’манета’ (Касп.), семак (симакъ) ’12 капеек’ (Нік. Очерки). Параўн. укр. дыял. сіма́к ’манета 7 капеек асігнацыямі або 2 капейкі срэбрам’, рус. дан. сема́к ’2 капейкі’. Вытворнае ад сем (гл.), параўн. Фасмер, 3, 598; што адлюстроўвае стары падлік на асігнацыі, які захоўваўся ў Віцебскай губерні (Нас., 577), з далейшай дээтымалагізацыяй.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
верабе́й, ‑б’я, м.
Невялікая птушка атрада вераб’іных з карычнева-шараватым апярэннем, якая жыве пераважна паблізу чалавека.
•••
Вераб’ю па калена — вельмі мелка.
Страляць (біць) з гарматы па вераб’ях гл. страляць.
Стрэляны (стары) верабей — пра вопытнага чалавека, якога цяжка ашукаць.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
адкасі́цца, ‑кашуся, ‑косішся, ‑косіцца; зак.
Разм.
1. Закончыць касьбу.
2. Кінуць касіць, перастаць працаваць на касьбе па нейкіх прычынах. Ну, дзе там ужо.. [Дзядзьку Еўтуху]: стары, адкасіўся чалавек. Бялевіч.
3. Косячы, прайсці пэўную адлегласць. Адкасіцца ад мяжы на дзесяць крокаў.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
кажу́шны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да кажуха (у 1 знач.). Кажушная латка.
2. Зроблены з кажуха або з аўчыны. Кажушныя рукавіцы. □ Ляпнула клямка, з дзвярэй выйшаў ускудлачаны стары ў палатняных сподніках і ў кажушнай камізэльцы. Грахоўскі.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
карцёжнік, ‑а, м.
Разм. Заўзяты ігрок у карты. Усхадзіліся карцёжнікі. Ці то не падзялілі банка, ці то хто зжульнічаў з іх. Лынькоў. Калі стары Карповіч памёр, як адзіны сын, заядлы карцёжнік, прайграў у карты маёнтак другому карцёжніку. Рунец.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)