1. Праграмная кіруючая ідэя, выражаная адным ці некалькімі словамі; лозунг. Зрабіць як найбольш і як найлепш — стала дэвізам нашых людзей, дзе б яны ні працавалі.Пестрак.Усё шырэй і мацней гучыць палымяны дэвіз — жыць і змагацца па Ільічу.«Звязда».
2. Слова або выраз, якія замест свайго імя ставіць на творы аўтар, удзельнік закрытага конкурсу. Першую прэмію атрымаў праект пад дэвізам «Наперад».
3.Уст. Кароткі сімвалічны надпіс на гербе, шчыце, ордэне і пад.
[Фр. devise.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
2. Лічбавы паказчык, які выражае ў працэнтах паслядоўныя змены якой‑н. эканамічнай з’явы. Індэкс кошту жыцця. Індэкс цэн.
3. У матэматыцы — лічбавы або літарны паказальнік унізе літары, якая ўваходзіць у матэматычны выраз, каб адрозніць яго ад іншых, напрыклад: a5, xn.
4.Спец. Умоўнае абазначэнне звычайна ў выглядзе спалучэння лічбаў або літар, якое надаецца кніжным раздзелам у бібліятэчнай класіфікацыі.
[Лац. index.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
няро́ўнасць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць і якасць няроўнага (у 1–6 знач.).
2. Упадзіны і ўзвышшы на паверхні чаго‑н.; адсутнасць прамых ліній. Ішлі .. [людзі] хутка, але ногі іх зморана чапляліся за няроўнасці глебы, за траву.Шамякін.
3. Адсутнасць роўнасці ў чым‑н. Эканамічная няроўнасць. □ Рана.. [Я. Купала] спазнаў сацыяльную няроўнасць, рана навучыўся разумець, што такое панскае багацце і мужыцкая нядоля.Івашын.
4. У матэматыцы — алгебраічны выраз, які паказвае, што адна велічыня большая або меншая за другую.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
рацыяна́льны, ‑ая, ‑ае.
1. Які мае адносіны да рацыяналізму (у 1 знач.). Рацыянальная філасофія.
2. Разумны, мэтазгодны. Рацыянальнае выкарыстанне часу. Рацыянальная арганізацыя гандлю. Рацыянальная прапанова. □ Прынцыпова ставіць партыя пытанні рацыянальнага выкарыстання матэрыяльных, фінансавых, працоўных рэсурсаў.«Звязда».На сходзе абмяркоўвалі пытанне Аб якасці кармоў І іх рацыянальным скарыстанні.Корбан.
3. У матэматыцы — суразмерны з адзінкай ці з часткаю адзінкі; проціл. ірацыянальны. Нацыянальны лік.// Які не мае знаку здабывання кораня (радыкала) (пра алгебраічны выраз).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
суро́васць, ‑і, ж.
1. Уласцівасць суровага. Суровасць клімату. Суровасць характару. Суровасць тону. □ Вы здзівіцеся хараству гэтых мясцін: і пейзажам вясны і зімы, і велічнай суровасці гор, і вадападу.Скрыган.
2. Суровыя адносіны да каго‑, чаго‑н., суровае абыходжанне з кім‑н. [Адвернік:] Дазвольце мне ўступіцца, каб суровасць маці Змяніць на ласку, панна Маргарыта.Клімковіч.// Суровы выраз (у голасе, на твары і пад.). Суровасць на твары, з якой .. [Паходня] вымавіў гэта, нечакана змянілася лёгкай, прыветлівай усмешкай.Хадкевіч.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
ward
[wɔrd]
n.
1) пала́та (у шпіталі́); ка́мэра f. (у турме́)
2) гарадзкі́ ўча́стак
3) гадава́нец, гадуне́ц -ца m.
4) ахо́ва, ва́рта f.
5) пары́раваньне, абаро́нныя ру́хі
6) вы́раз, нарэ́з -у m. (у ключы́)
•
- ward off
Ангельска-беларускі слоўнік (В. Пашкевіч, 2006, класічны правапіс)
wyraz, ~u
м.
1. слова;
wyraz wdzięczności — словы падзякі;
~y bliskoznaczne — блізказначныя словы; сінонімы;
2.выраз;
wyraz twarzy — выраз твару;
3. выражэнне; выяўленне;
dać wyraz oburzeniu — даць волю абурэнню; выказаць абурэнне;
4.мат. член;
nad wyraz — невыказна; невымоўна;
ostatni wyraz — апошняе слова; найноўшае дасягненне;
łączę ~y szacunku ... — з павагай ... (ветлівая формула заканчэння ліста)
Польска-беларускі слоўнік (Я. Волкава, В. Авілава, 2004, правапіс да 2008 г.)
штамп
(ням. Stampfe, ад іт. stampa = пячатка)
1) форма для вырабу вялікай колькасці аднолькавых прадметаў спосабам ціску або чаканкі;
2) прамавугольная пячатка з назвай і адрасам установы, прадпрыемства, арганізацыі (напр. паставіць ш.);
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
напо́перак, прысл. і прыназ.
Разм.
1.прысл. Па шырыні чаго‑н., у шырыню; упоперак. Луг напоперак перасякала вузкая пратока, берагі якой пазарасталі вербалозыкам, чаротам і аерам.Сяргейчык.
2.прысл. Тое, што і наперакор (у 1 знач.).
3.прыназ.зД. Тое, што і наперакор (у 2 знач.). Я лічыў бы за жарт гэтай прыкрасці выраз, Каб, напоперак думкам і волі самой, Аж спадыспаду дзён у вяліз[ар]ны вобраз не вырас Дзень маленства майго і вясновых самот.Глебка.
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
Зру́чны. Рус.сру́чныи ’зручны, спрытны’ (Даль), укр.зру́чний ’зручны’, польск.zręczny ’спрытны, зграбны’, чэш.zručný ’спрытны, зручны’, славац.zručný ’спрытны’, в.-луж.zručny ’тс’, балг.сръчен ’спрытны’. Ст.-рус. (XI ст.) сърѫчание ’ўзнагарода, дар’. Прасл.sъ‑rǫč‑ьn‑. Паводле Мартынава–Міхневіча (Маладосць, 1969, 7, 150), прыметнік утворан са спалучэння з рукі. Паколькі слова прадстаўлена ва ўсіх групах слав. моў, у гэтым выпадку зыходны выразsъ(n) rǫky павінен быць аднесен да прасл. перыяду. Аб корані гл. рука.