статс-да́ма
(гал. staatsdame)
вышэйшае прыдворнае званне жанчыны з прывілеяванага саслоўя, якая ўваходзіла ў світу каранаванай асобы ў царскай Расіі.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
факельцу́г
(ням. Fackelzug, ад Fackel = факел + Zug = працэсія)
факельны паход, працэсія з запаленымі факеламі ў гонар пэўнай падзеі, юбілею, асобы.
Слоўнік іншамоўных слоў (А. Булыка, 1999, правапіс да 2008 г.)
памфле́т, ‑а, М ‑леце, м.
Мастацка-публіцыстычны твор сатырычнага (часам палемічнага) характару, накіраваны супраць якой‑н. асобы, грамадскага ладу, палітычнай з’явы. Вершы «Адказ», «Эпігафія» [М. Танка] .. з’яўляюцца вострымі літаратурнымі памфлетамі, у якіх паэт-камуніст выкрыў здраду. У. Калеснік. Аб’ектам сатыры ў памфлеце могуць быць таксама і паасобныя адмоўныя з’явы грамадскага жыцця, недахопы людзей. А. Макарэвіч.
[Англ. pamphlet.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
раздзява́льня, ‑і, ж.
Памяшканне, месца ў грамадскіх будынках для захавання верхняга адзення наведвальнікаў; гардэроб (у 2 знач.). Аднойчы далі мне білет на канцэрт, прысвечаны памяці Чайкоўскага. Праз шкляныя дзверы бачыла, якія важныя асобы ў багатых вопратках тоўпіліся каля раздзявальні. Мядзёлка. // Памяшканне для раздзявання і пераадзявання (у лазнях, спартыўных залах, на пляжах і пад.).
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
сентэ́нцыя, ‑і, ж.
Кніжн. Выслоўе павучальнага характару. Дзямід маўкліва і вельмі сур’ёзна выслухаў Грышкавы сентэнцыі, а калі той выказаўся, папрасіў завярнуць кароў ад шкоды. Асіпенка. Бліскучай маральнафіласофскай сентэнцыяй пачынаецца гэта навела [«Цвіркун»]. Навуменка. У няпэўна-асабовым значэнні форма 3‑яй асобы множнага ліку пашырана ў прыказках, прымаўках, сентэнцыях і падобных да іх выразах. Граматыка.
[Ад лац. sententia — думка, меркаванне.]
Тлумачальны слоўнік беларускай мовы (1977-84, правапіс да 2008 г.)
дактыласка́пія
(ад гр. daktylos = палец + skopeo = назіраю)
метад устанаўлення асобы па адбітках пальцаў.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
ДЗЯРЖА́ЎНАЕ ПРАДПРЫЕ́МСТВА (АБ’ЯДНА́ННЕ),
адно са структурных падраздзяленняў нар.-гасп. комплексу ў Рэспубліцы Беларусь і некат. інш. краінах. З’яўляецца адносна адасобленым прадпрыемствам; сваю дзейнасць ажыццяўляе на аснове поўнага гасп. разліку, самакіравання і самафінансавання; мае статус юрыд. асобы і распараджаецца сваёй мат.-тэхн. базай. Гл. таксама Прадпрыемства.
т. 6, с. 144
Беларуская Энцыклапедыя (1996—2004, правапіс да 2008 г., часткова)
індывідуалі́зм
(фр. individualisme, ад лац. individuus = непадзельны)
1) тып светапогляду, у аснове якога ляжыць супрацьпастаўленне асобы (індывідуума) грамадству;
2) імкненне да выражэння сваёй асобы, індывідуальнасці ў супрацьпастаўленні сябе калектыву; паводзіны, якія выражаюць такое імкненне.
Слоўнік іншамоўных слоў. Актуальная лексіка (А. Булыка, 2005, правапіс да 2008 г.)
Ну́це ’ну, давайце’: núcie chłopcy próbować (Пятк. 2), ну́це і ну́цё ’выклічнік, які ўжываецца пры паганянні валоў’ (Кліх), ну́цетка ’ну, нутка’ (Нас.), укр., рус. ну́те ’тс’, серб.-харв. ну̏те, ну̏ти ’ну; бач’, славен. nuti, nute ’бач’. З *nu/nǫ (гл. ну) і часціцы *‑te (*‑tě, *‑ti), якую часам спрабуюць звязаць з канчаткам 2‑й асобы мн. л. загад, ладу (ESSJ SG, 1, 329; 2, 506; Фасмер, 3, 88). Параўн. ну́тка (гл.).
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)
Пагост ’магільнік’ (ТСБМ). Рус. пого́ст ’царкоўная абшчына, прыход, царква з жылымі дамамі, службы’, дыял. ’магільнік’, ст.-рус. погостъ ’жылое падвор’е князя і яго світы пры падаткаабкладанні’ (X ст.). Першапачатковае значэнне ’заезны дом, у якім затрымліваліся князь і духоўныя асобы’. Ад госць, гасціць (гл. Фасмер, 3, 295). Як мяркуе Зяленін (Табу, 2, 150), значэнне ’магільнік’ узнікла на базе першапачатковага ў выніку табу. У бел., відаць, кніжнае запазычанне з рус.
Этымалагічны слоўнік беларускай мовы (1978-2017)